Fobi, beynin yarattığı bir yanılsamadır.
Şahsi gelişim mevzularında misalin NLP de uzmanlaşmak isteyen biri fobinin kaynağını öğrenir. Kaynağı öğrenilen bir tavrın üstesinden gelmek ise oldukça kolaydır.
Fobi illuzyonu
Tam tavırların temeli, beynin çalışma prensiplerine sabreder. Fobinin de bir ilkeyi vardır. Şayet bunu tavırlarımızda gözlemleme alışkanlığına kavuşturursak, sahip olduğumuz ya da olacağımız her türlü fobi ve endişenin de üstesinden gelmiş oluruz. Bu alışkanlığa biz “farkındalık” ta diyebiliyoruz. Farkındalık, benim deyimimle duyguları hakimiyet etme eforudur. Aynı zamanda kendini tanımanın diğer ismidir.
Şayet farkındalık mevzusunda az çok bilgi sahibi iseniz, kendinizi tanıma mevzusunda, hiçbir zaman bütün anlamıyla kendinizi tanıyamayacak olmanızın gerçekten ürkütücü olduğunu da kavramışsınızdır. Bu kendini öğrenme-tanıma-bilme ya da farkındalık denilen şey, siz can verene kadar devam eder.
Şahsi gelişim mevzusunda yalnızca beynin çalışma ilkelerini öğrenmek yeterli olmuyor. Misalin çakra bilgisi, öğrenilmesi gereken ehemmiyetli mevzulardan yalnızca biri. Çakra bilgisi ayrı bir mevzu olduğu için fobi mevzusuna kaldığımız yerden devam edelim.
Duyguları hakimiyet etme eforu dedik. Bunu nasıl sağlayabiliriz? Duygularınızı hakimiyet edemezseniz duygularınız sizi hakimiyet eder. Bu bir kaidedir. Ne yazık ki insanların % 100’e yakını duygularını hakimiyet edemiyor. Bunu neden yapamıyor? Zira kolay bir şey değil. Duyguları hakimiyet etmek derken hakimiyet edip, robotik bir tavra geçilsin anlamında söylemiyorum. Her tavrın yeri ve zamanı vardır. Misalin size çok yakın birini kaybettiğinizde duygularınızı hür vazgeçip ağlamanız gerekir. Bu mevzuda kendinizi hakimiyet edebileceğiniz hudut, fazla tepki vermeme hususudur.
Tam tavırların temeli beynin çalışma prensiplerine sabreder demiştik. Her duygu için geçerlidir bu. Şimdi fobinin beyinde nasıl işlendiğini görelim.
Hep söylenir bilinçaltı şöyle, bilinçaltı böyle. Fakat kimse bunu bütün anlamıyla açıklamaz. Ne olduğunu bütün anlamıyla kimse bize anlatmaz. Yalnızca bazı tutumları misal verirken, bilinçaltı hakkında fazla bilgimiz olmadığı halde, “bilinçaltına yerleşmiş” filan deriz. Bilinçaltı, otomatik kazanılmış tutumlarımızın kaynağıdır. Buna korku dediğimiz fobiler de dâhildir. Misalin ben bu yazıyı on parmak kullanarak yazıyorsam bu bilinçaltı sayesinde olur. Araba sürerken pedalların ve vitesin nerde olduğunu düşünmeden hareket ediyorsak bu bilinçaltı sayesindedir. Yeniden yazı yazarken ya da kitap okurken,yemek yerken, yürürken rutin sergilediğimiz tutumlar bilinçaltı sayesindedir.
Bilinçaltı, saniyede binlerce bilgiyi ambarlar. Bunu fark etmezsiniz. Bu yazıyı okurken dışarıdan geçen otomobillerin sesini, yan odada çalan radyoyu, kedinizin miyavlamasını, içerde yemek yapan annenizin söylediği şarkıyı, işyerindeyseniz, çalışma dostlarınızın ya da alıcıların konuşmalarını hep kaydolur.
Peki, şuur ne yapar? şuur da sizin bu yazıyı okumanıza takviyeci olur. Şayet okuduğunuzu kavrıyorsanız bu şuurunuz sayesindedir. Yalnızca okuyorsanız da bilinçaltı sayesinde. Diğer tarafta msn de dostunuza şuurunuzla yanıt verirsiniz. Excel’de yapacağınız hesap tablosunu şuurunuz sayesini kumpaslarsınız. Bilinçaltı ve şuur sürekli bir koordinasyon halindedir. Misalin ben bu yazıyı şuurum sayesinde yazarken bilinçaltım sayesinde de on parmak yazıyorum. Koordinasyonu görüyorsunuz değil mi?
Fobinin nasıl oluştuğunu kavramak için çiğ bir beyni ele alalım. Bir yaşında henüz emeklemekten yürümeye yeni geçmekte olan bir bebeğin fobisi bu. Annesinin, yerde emeklerken odanın içinde bulunan sobaya doğru hareket ettiğinde cıs diyerek ihtar vermesi nedeni ile yanına yanaşmaya çekindiği nesneden korkması için henüz bir neden yok. Yürümeye yeni başladığı için sağa sola tutunarak ayağa kalkması ve balansını kaybedip sobanın üzerine doğru düştüğünde, suratını düşeceği nesneden gözetmek için elini öne doğru attığında, artık o nesnenin kendisi için gerçekten korkutucu olduğunu bilmiş bulundu. Annesinin çığlıkları sobada yanan eli için feryat eden kendi çığlıklarına karıştı. Annesi, hemen yanan ele soğuk bir su yakalayıp acının daha fazla büyümesini yasakladı. Akşam babası konuta gelip de kendisini kucağına aldığında babasına sobayı göstererek cıs dedi.
Şimdi bu fobinin beyinde nasıl işlendiğine bakalım. Bayağıda fobi denilen şey şuurludur. Şuurumuz, korkulacak şey alana geldiğinde beynimizde bulunan amigdala denilen kısmı uyarır amigdala, bu sayede fobi dediğimiz duyguyu alana getirecek kimyevileri salgılar. Şayet amigdala ya ihtarı bilinçaltımız yollamış ise o zaman bunun ismi korku olur. Başka Bir Deyişle bu fobi artık otomatik bir hal alır. Yükseklik korkusu, kedi-köpek korkusu, topluluk içinde konuşma korkusu gibi korkuların kaynağı bilinçaltıdır. Bize çok gülünç gelen bir korku, ona sahip olan için gerçekten üzüntü vericidir. Bu kolay fobi için sürekli kendini kabahatler. Ah benim ablavut kafam filan der. Usunuza her hangi bir şey getirin onunla alakalı korkusu olan biri kesinlikle vardır.
Az evvel bir bebeğin fobisini ele aldık. Şimdi şuura mı yoksa bilinçaltına mı yerleşeceğini irdeleyelim. Bebek sağa sola tutunarak ayağa kalktı ve o çok merak ettiği cıs’ın yanına doğru hücum yaptı fakat henüz bütün olarak yürümeyi bilemediği için balansını kaybetti. Balansını kaybettiğini fark eden annesi bir çığlık attı. İşitsel ihtar. Bu işitsel ihtar başına gelecek olan şeyin gerçekten kendisine acı vereceğini sezmesi için ilk ihtar oldu. Düşerken cıs denilen nesneyi gördü. Görsel ihtar. Suratını cıs’a çarpmamak için elini uzattı ve eli yandı. Duyusal ya da Kine Estetik ihtar.
Bu üç ihtar biçimi bir insanın bir şeyi bütün anlamıyla bilmesi başka bir deyişle şuura ya da bilinçaltına yazılması için zorunlu ihtar biçimleridir. Şayet bir şeyi bütün olarak bilmek istiyorsanız. Onu dinlerken görür ve uygularsanız bilmenizde çok tesirli olur. Bu bir fobi olsa dahi. Hele hele muhakkak yaş gruplarına kadar çok ehemmiyetli olan beyin dalgalarının en alıngan olduğu anlarda bu ihtarlar çok daha ehemmiyetlidir. Şayet bu bebeğin bilinçaltına bahsettiğim biçimde bir fobi yerleşmişse o zaman bunun ismi korku olur. Kendisi ufakken sobada yanan elini anımsamasa dahi, erişkin bir insan olduğunda bilinçaltı bir soba gördüğünde kendisini uyaracaktır.
Fobiler lüzumlumudur?
Hem de nasıl. Diyelim ki araba kullanıyorsunuz. Yanılgılı solama yaptınız karşıdan gelen otomobile çarpmamak için ihtarı size amigdala verir. Hemen direksiyonu ne tarafa kırmanız gerektiği doğrultusunda bir hareket yaparsınız. Şayet amigdala size fobi ihtarını vermemiş olsaydı. Karşıdan gelen otomobile çarpmanın korkulacak bir duygu olmadığını düşündüğünüzden sürmeye devam edecektiniz. Başka bir misal. Yolda yürüyorsunuz karşıdan ağzında salyalar akarak size doğru koşan bir köpek var. Burada yapacağınız iki fobi tavrı var. Bunlardan birincisi, tabana kuvvet kaçmak, ikincisi de durup savaşmak. Şayet amigdala size fobi ihtarını vermeseydi, hiçbir şey yapmayıp kuduz köpeğin kurbanı olacaktınız.
Tam fobiler yukarıyada anlattığım biçimde reelleşmez. Misalin endişe dediğimiz bir çeşit fobi de amigdala uyarımı sayesinde olur. Minik bir çocuğa sorduğunuzda sizin endişe diye ad taktığınız şeyi fobi olarak açıklayacaktır. Daha henüz endişe terimini bilmemiştir zira.
Endişe, korku denilen bilinmiş, otomatikleşmiş fobilerden değişiktir. Korkular ve evhamlar kesinlikle aşılması gereken fobilerdir. Bunlar aşılmadığı sürece stres dediğimiz duygulara neden olur. Stres ise psikosomatik hastalıkların kaynağını oluşturur. Psikosomatik hastalıklar çok riskli kanser cinslerinden ülsere kadar bir çok kocamanlı minikli hastalıklar olabilir.
Endişe, fobinin bir versiyonudurGereksiz fobiler ve evhamlar için neler yapabiliriz?
Özellikle korku mevzusunda çok muhtelif usuller var. Bunların arasında NLP usulüyle herkesin rahatlıkla uygulayabileceği süratli korku yenme tekniğini başka bir yazıda açıklayabilirim. Yeniden korkular için bilinçaltına inip hipnoz usulü kullanılabilir. Korkular için kullanılacak değişik usuller ayrı bir yazı mevzusu olabilecek kadar uzundur.
Endişede ise temel neden An’ı yaşamamaktır. Şuur, geçmiş makûs hatıralar ve gelecek endişesi arasında gider kazanç. Sizi gerçekten kasvete sokan bir probleminiz, geçmiş makûs hatıralarınızdan kurtulamayan bir şuurunuz, depresif bir yapınız ve sürekli gelecek ile alakalı bir endişeniz var ise çok uğurlusuzun. Evet, yanlış dinlemediniz çok uğurlusunuz. Zira kendinizi tanıma ismine, farkındalık ismine, NLP bilme ismine bir fırsat geçmiş elinize. NLP yi en iyi biçimde üzerinizde bir problem bir musibet varken bilirsiniz. Size nasihatim şayet imkânınız varsa hemen şimdi bilmeye başlayın.
Fobi
