Tabiatdaki sıradışı vakaları bir bilgi bankasında toplayarak değerlendiren Tabiat Hareketleri Araştırma Derneği bugüne kadar bir hayli zelzeleyi evvelden haber verdi.
17 Ağustos zelzelesinden sonra bir grup insan, internet üzerinden teşkilatlanarak acemi zelzele gözlemciliği yapmaya başladı. Kimi her gün karıncaları, kimi çiçekleri, kimi de bulutları ve kuyuları takip ediyor.
Bundan takribî 10 sene evvelki 7.4 büyüklüğündeki İzmit zelzeleyi, binlerce ölü ve milyonlarca dolarlık ekonomik kayıp ile tarihe geçen zelzelelerden biriydi. Bu zelzele evvelinde medyada ve internet sitelerinin forum gruplarında tabiatta gizeme dışı olarak nitelendirilen bir hayli hadise gözlemlenmişti. Hatta bu cinsten vakalar Hacettepe Üniversitesi Fizik kısmından Doç. Dr. Ülkü Ulusoy ile Osaka Üniversitesi’nden Prof. Motoji Ikeya’nın yazdığı Zelzele Habercisi Vakalar ve Bilimsel Yorumlar isimli kitapta toplandı.
Bir Hayli zelzele uzmanı, zelzelelerin yer, zaman ve büyüklüğünü evvelden kestirebilecek bir teknolojinin buluş edilmediğinde birleşse de zelzele evveli tabiatta esrarengiz hareketlenmelerin olduğu artık öğrenilen bir asıl. Gerek hayvanlar gerekse nebatlarda kollanabilecek bu metamorfozları inceleyen acemi bir grubun olduğunu ve çalışmalarının ciddiye alındığını öğreniyor musunuz?
İstanbul ve etrafında beklenen o ‘büyük zelzele’ için bir şeyler yapmak isteyen 450 şahıs, www.sismikaktivite.org sitesinde biraraya geldi. Sanal etrafta giderek geliştiler, 2002’de Tabiat Hareketleri araştırma Derneği’ni DOHAD kurdular. Acemi gözlemcilerin kimi elektrik mühendisiydi, kimi hekim kimi de eczacı… Kimileri köpekleri, kimileri karınca kolonilerini kimileri de kuyulardaki suyun sıcaklığını her gün gözlemeye, anekdot ettikleri anormal vaziyetleri internette yayınlamaya ve hareketleri açıklamaya başladılar. Netice tuhaftı: Marmara’da sezilebilir tüm zelzeleleri dokuz gün evvelinden varsayım ediyorlardı.
HER ŞEY OLABİLİR
Hafta içinde Kütahya’nın Simav ilçesindeki 5 şiddetindeki zelzeleden sonra Ahmet Mete Işıkara’dan sansasyonel bir açıklama geldi, Marmara’da 17 Nisan’a kadar 5 ve 5’in üzerinde bir veya iki zelzele olursa sürpriz olmayacağını söyledi. DOHAD azaları, Işıkara’nın öngörüsünü destekleyecek hareketlenmelerin tabiatta henüz görülmediğini ancak onun açıklamalarından sonra daha dikkatli olduklarını söylüyor ve ilave ediyorlar: ‘Her an her şey olabilir…’
Minik bir damlayız ama dalga olabiliriz
ÇINARCIK’TA Veli Göçer’in sitelerinden sağ çıkan 11 şahıs arasında elektrik mühendisi Gürsel Akar’ın kızı da vardı. Bu mucize hadiseden sonra Akar kendini bu işe adadı. Zelzele bulutlarını ve su kaplumbağalarını gözlemlemeye başladı. Sabah 06.30’da uyanıyor. Eşini yolcu ettikten sonra su kaplumbağalarını azıcık gözlemliyor. Resim aygıtıyla azıcık yürüyüş yapıyor. Bu spor emelli değil semanda zelzele bulutu var mı, yok mu yürüyüşü. Gerisini Akar’dan dinleyelim: ‘Şu ana kadar olağandışı bir gözlemim olmadı ama olsa hemen siteye girerim. Özellikle fay hatları üzerinde fayların kırılması evvelinde gazlar ortaya çıkar. Bunlar yükselerek farklı bulutlar oluşturur. Bu bildiğimiz bulutlar gibi değildir. İnce ve uzun bulutlardır. Genellikle statik dururlar. Rüzgar istikametinin tersine hareket ederler. Alakamı sürükleyen bazı bulutların resmini sürükleyip gönderdim ama daha sonra onlar incelendi sonra zelzele bulutu olmadığı anlaşıldı. İki adet su kaplumbağamız var onları kolluyorum.’
“Zelzele evvelinde darıldım çiçekleri küserek yapraklarını kapatıyorlar”
ÇOK FAYDALIYIZ
Akar, gözlemlerini ise şöyle anlatıyor: ‘Zelzele evvelinde delirmiş gibi suyun içinden kaçmaya çalışıyorlar. Bu da bizim için bir parametre. Bugün Marmara’da zelzele olduğunda neticesinin ne olacağını hepimiz öğreniyoruz. En azından biz bir şeyler yapmaya çalışıyoruz. Denizde minik bir damlayız ama gelişerek bir dalga da olabiliriz. Grubumuzun on binlerce abonesi olsaydı, çok daha fazla bilgi toplayabilseydik, depremçizerlerimizin rakamı daha da çoğalsaydı şimdikinden çok daha verimli işler yapabilirdik.’
Onun çalışma yeri kuyular
1999 zelzelesinden sonra zelzelede kullanılan makineler üzerine acemice araştırmalar yapan Tabiat Hareketleri Araştırma Derneği DOHAD Başkanı tekstilci Fuat Ağalday, depremçizerlerle ilgileniyor. Kuyulara sensörler yerleştirilmesinde ve kaplıca gibi sahalarda çalışıyor. Ağalday şunları söylüyor:
‘Bizim teşkilatlı olduğumuz yer Marmara. Bu bölge için çalışmalar yapıyoruz zira abonelerimiz bu bölgeden bilgiler elde ediyor. Şu an Tekirdağ Yeniçiftlik, Çorlu, Manyas, Tuzla ve Sinanoba’da takip ettiğimiz kuyular var. Buralardaki suyun sıcaklığını, PH kıymetlerini, geçirgenliğini gözlemliyoruz. Kimilerinde manuel bir biçimde, kimilerinde ise bilgisayarlar aracılığıyla elde edilen bilgiler oluyor. Bu bilgileri toplayıp bilgi tabanı oluşturuyoruz. Bunu 2005’deri beri yapıyoruz. Suyun kıymetleri mesela 51-52 derece şu an. 65’e çıktığında elbette ehemmiyetli bir detay elde ediliyor ama tek başına bu yeterli olmuyor. Tek bir parametre yeterli değildir zelzele için. Aynı zaman diliminde gözlem ağına yüklenen değişik bilgileri topladığımızda anormal bir hareketlenme gözlemleniyorsa bilgiler yeniden acemi grubumuz tarafını açıklanıyor ve internet sitemizde ihtarımızı yapıyoruz. Örnek ben kuyu suyunda farklılık gördüm. Hayvanlarda, elektronik aletlerde de aynı zaman dilimlerinde farklılıklar olması gerekiyor. Cep telefonlarının kilitlenmesi, şarjlarının doluyken aniden bitişi, otomobillerde kullanılan teyplerdeki belleklerin silinmesi de bizim için parametredir.’
Ağalday, geçen yaz Marmara’nın yaşadığı son büyük zelzeleyi, Gönen’deki 4.9 büyüklüğündeki zelzeleyi 12 saat evvelinde sitelerinde duyurduklarını söylüyor.
Yaptıkları hipotezler yakalıyor
Oğuz Gündoğdu İ.Ü Öğretim Abonesi Yard. Doç. Dr. : DOHAD’ı yakından takip ediyorum. Ve çalışmalarını çok umursuyorum. Zelzeleden sonra gelen bu dernek tabiatta olan anormallikleri kendi oluşturdukları bir ağla duyuruyor. Hepsi acemi ama ehemmiyetli işler yapıyorlar. Zelzele hipotezi mevzusu çok riskli, spekülasyona sarih bir mevzu. Onlar da bunun farkında, köyün palavracı çobanı olmak istemiyorlar. Onun için suskun sedasız ehemmiyetli işlere imza atıyorlar. Onlara desteklediyorum. Yalnızca sanal etrafta kalmamalılar ve bu yaptıklarını projeye dönüştürmeleri, yaptıkları işi daha fazla ciddiye almaları gerekiyor. İçlerinde elektromanyetik çarpıkları izleyen bir grup var mesela, çalışmalarını dikkatle izliyorum. Bir Hayli zelzele evvelinde yaptıkları hipotezin yakaladığını gördüm.
Şayet darıldım çiçeği bir anda küserse yandık
Zelzeleyi Çınarcık’ta yaşadılar. ‘Zelzeleyle alakalı hiçbir şey bilmiyorduk. Dününde deniz kabardı, denizanaları can vermeye başladı. Biz bunun ne anlama geldiğini öğrenmiyorduk, bunların hepsi birer parametreymiş’ diyor Birsen Gedik. Bir muhabbet kuşu, köpekleri ve bir darıldım çiçeği var. Bu hal, onun her ne kadar tabiat aşığı gibi görünmesine neden olsa da emeli başka: Muhabbet kuşunu beslemesi ve darıldım çiçeğini yetiştirmesi vazifenin bir parçası. Aynı zamanda her gün takip ettiğim bir de pusula var diyerek lafa giriyor Birsen Gedik ve devam ediyor:
KUŞLAR ÇILGIN GİBİ OLUYOR
‘Çınarcık’taki zelzeleden sonra o bölgedeki bir sera sahibini bildim darıldım çiçeğinin zelzeleyle irtibatını. Zelzele evvelinde darıldım çiçekleri küserek yapraklarını kapatıyorlar. O zamanlar bunu kimse öğrenmediği için bir yere de yormamışlar. İsmi darıldım çiçeği olsa da biz ona zelzele çiçeği diyoruz. Hatta bu çiçekler Japonya’da ve Çin’de zelzele araştırmalarına dahi mevzu olmuş. Zelzele evveli parametrelerle alakalı geniş bir alan var. Muhabbet kuşları zelzele evveli deliler gibi kafesten dışarı çıkmak istiyor, köpekler soluk alamaz vaziyete gelinceye kadar havlıyor ve uluyor. Onun için gözüm aralıksız onların üzerinde. En küçük bir farklılıkta sitemize giriyorum ve anekdotlarımı yazıyorum. İnsanların izleyebilecekleri her şeyi izlemesi gerekiyor. Bir dostumuz devekuşu çiftliklerini izliyor şu anda. Çiftliklere iki-üç günde bir telefon ediyor. Devekuşlarının olağandışı tutumları olup olmadığını soruyor. Emel aynı anda çok fazla mesajın olması. Özellikle Prof. Dr. Ahmet Mete Işıkara’nın açıklamasından sonra daha dikkatli olmaya başladık. Ancak bizi teyakkuza geçirecek bir gidişat yok şu an.’
Karıncaları gözlerken nezaretine alınan oldu
1999’DAKİ İzmit zelzelesinde Avcılar’da oturan Cabbar ailesi bir sitede yaşıyordu. Zelzele evvelinde birden bire dairelerde karınca baskınları olmaya başladı. Zelzeleye 15 gün kala konutta ve etraflarında karıncalardan sonra fareleri fark etmeye başladılar. Fareler apartmanların dışına doğru kaçışıyordu. Su borularından yukarıya doğru tırmanırken üçüncü kattaki konutlarının balkonlarından fareler girmesin diye kesintisiz kapalı konumda yakaladıklarını anlatıyor. Özcan Cabbar ‘Şu anda öğreniyorum ki, toprakta veya toprağa yakın yerlerde yaşayan canlılar zelzele evveli titreşimleri seziyor. Onun için kendilerini kurtarmaya çalışıyorlar ve yukarıya doğru hareket ediyorlar’ diyor. Farelerin, yılanların, karıncaların zelzeleden en fazla etkilenen canlılar arasında olduklarını bildiğini söyleyen Cabbar zelzeleyi yaşadıktan sonra bu mevzuda insanlara nasıl bir verimi değebileceğini düşündü. İnternetteki forumlara katıldı. Onun fikride olan öbürlerini buldu. Bu teşkilatlanmada Cabbar karıncalardan mesuldü artık. Zelzele evvelinde karınca hareketlerinin çok ama çok ehemmiyetli olduğunu söyleyen Cabbar şunları söylüyor:
BEN ÇILGIN DEĞİLİM Kİ!
‘Karıncaları gözlemlemekten evvel bu mevzuda fikir sahibi oldum. Çok araştırma yaptım. Daha sonra onları izlemeye başladım. İzlerken zelzelelerden evvel neler yaptıklarına tanık oldum. Zelzele olmadan kısa bir zaman evvel sıradan yaşamlarının nasıl dışına çıktıklarını, aniden gruplar halinde sebepsizce can vermeye başladıklarını gördüm. Karıncalar bağlantılarını antenleriyle yapıyor. Büyük zelzelelerden evvel manyetik alan metamorfozları oluyor. Bu başkalaşımlardan çok etkileniyorlar. Esrarengiz tepkiler veriyorlar. Zelzele gelişirse evvel yuvalarından çıkıyorlar. Kümeleşiyorlar. Kasılmalar, havaleler ve sebepsiz vefatlar bu biçimde hakikatleşiyor. Ehemmiyetli olan kumpaslı gözlem yapmak. Siz kesintisiz aynı yuvaları kumpaslı olarak izlediğinizde bu metamorfozları görebiliyorsunuz. Ben emin saatlerde konutumun çevresindeki karınca kolonilerini izliyorum. 20 yuvam var. Rastgele bir anomali gördüğümde fotoğraflayarak siteye yolluyorum. Sabah 08.00’de kalkıyorum. İşe gitmeden evvel yuvaları hakimiyet ediyorum. Akşam geldiğimde tekerrür hakimiyet ediyorum. Özellikle gece karıncaların tepkilerini daha iyi gözlemlersiniz. Zira gece, karıncalar yuvalarında olur. Onların dışarıda olması anormal bir gidişata işaret eder. Zelzele varsa yuvaya girmek istemezler. Etrafımdaki komşular bana bazen çılgın gözüyle bakıyor ama olsun ben verimli bir iş yapıyorum. Karıncalarla alakalı çalışma yaparken evvelleri bir şeyinizi mi kaybettiniz diyerek yanıma eğilenler oluyordu. Hatta karıncaları gece kollayan bir dostumun polis tarafından nezaretine alınıp nezarethanede kalmışlığı dahi oldu. Devriye dolaşan polisler onu kuşkulu görmüşler. ‘Ben karıncaları gözlüyorum’ demiş ama inanmamışlardı. Reel emelimiz büyük Marmara evvelindeki bulguları tutabilmek. Biz bu işi muvaffak olacağız diyoruz.’
BULUTLARA DİKKAT!
Bir Hayli uzmana göre zelzele bulutlarının takip edilmesinin avantajları var. Bunlardan ilki, bulutun kuyruğu fay süresince uzandığı için zelzelenin merkez üssünü tanımlamak muhtemel. Bulutun büyüklüğü faydaki tazyiki gösteriyor ve zelzelenin şiddeti hakkında bilgi veriyor.
Bildikleri zelzeleler
DOHAD’In 4 büyüklüğünden büyük bir hayli zelzeleyi evvelden varsayım ettiğine müteveccih bir hayli bilgi var. Bunlardan biri 16 Mayıs 2003’te Düzce’de bir zelzele beklendiği ibaresi var. 4.5 büyüklüğündeki zelzele 21 Mayıs 2003’te hakikatleşti. 4 Haziran 2003’te yayınlanan raporun üzerinden 7 gün geçtikten sonra 9 Haziran’da Bandırma’da 5.1 büyüklüğünde zelzele oldu. Saros’ta 6 Temmuz 2003’te hakikatleşen ve 5.3 büyüklüğündeki zelzeleyi ise dört gün öncesini öğrendi. 13 Haziran 2004’te bir araya gelen bilgiler bu defa Gökçeada-Çanakkale’yi işaret ediyordu. İki gün sonra ise 5.2 büyüklüğünde zelzele oldu. Hipotezleri yeniden yakalamıştı. 18 Haziran 2004’te Türkiye-Yunanistan hududunda dördün üzerinde bir zelzele beklendiği duyuruldu. 17 Haziran’da 4.5 büyüklüğünde zelzele hakikatleşti.
Haberci
