TÜBİTAK, fare sütünde, özellikle kanser rehabilitasyonunda kullanılan insana ait ‘interferon gamma’ adlı bir protein üretti.
“Türk mülkü buzul ayısı” ismi verilen dünyanın donmaya mukavemetli fare geliştirerek isimlerini duyuran Tübitak tahlilcileri, transgenik farelerin sütlerinde hücrelerin hakimiyetsiz dağılınmasını önleyen ve özellikle kanser rehabilitasyonunda kullanılan insana ait “interferon gamma” adlı bir protein üretti.
“Dünyada ikinci, Türkiye’de ise ilk kere” zafere erişilen çalışmayla kanserin yanı gizeme hepatit, viral enfeksiyonlar gibi çok rakamdaki hastalığın rehabilitasyonunda kullanılan bu protein mevcut usullere göre daha sıhhatli bol ve ucuza üretilebilecek.
Anadolu Ajansı muhabirine çalışmayla alakalı bilgi veren, TÜBİTAK Marmara araştırma Merkezi MAM Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsü Transgen ve Deney Hayvanları Laboratuvarı Mesulü Başuzman tahlilcilerinden Doç. Dr. Haydar Bağış, genetik yapılarında yabancı rekombinant deoksirübo nükleik asit parçası taşıyan hayvanlar olarak belirlenen “transgenik” hayvanların yapım tekniklerinin büyümesiyle biyoloji, tıp ve baytarlık alanındaki araştırmaların sürat kazandığını ifade etti.
Muhtelif rekombinant proteinleri meme bezlerinde birleşimleyen transgenik hayvanlara “Biyoreaktörler veya Bacasız İlaç Fabrikaları” ismi verildiğini anlatan Bağış, Türkiye’deki ilk transgenik fare eldesi çalışmalarının 1990’da kendisinin başkanlığındaki bir takım tarafından başlatıldığını bildirdi.
Bağış, bu çalışmalarda insan sihrime hormonu geni, İnsan Hepatit B Virus Geni, “Türk Mülkü Buzul Ayısı” ismini taşıyan transgenik farelerin aynı takım tarafından elde edildiğini ve bu çalışmalara son olarak bir yenisini ilave ettiklerini açıkladı.
-“TRANSGENİK FARELERDEN REHABİLİTASYON PROTEİNİNE”
İnsan interferon-gamma IFN proteininin bir bağışıklık sistem tertip edicisi olduğunu ve hastalıkların rehabilitasyonunda kullanımı için insan hücrelerinden elde edilme lüzumluluğunun bulunduğunu anlatan Bağış, bu vaziyetin bu proteinin yapımını kısıtlayıcı bir tesir yarattığını dile getirdi.
Bağış, bu cins proteinlerin imali için çok değişik sistemlerin kullanıldığını belirterek, TÜBİTAK dayanaklı çalışmalarında “Türkiye’de ilk, dünyada ise sadece bir laboratuvarın yapabildiği bir zafere imza attıklarını” söyledi.
Bu proteinin imali için bakteri, maya, mantar ve virüs gibi pahalı usullerin kullanıldığını, 4 sene süren çalışmalarında bu geni taşıyan transgenik fareler üretmeyi muvaffak olduklarını ifade eden Bağış, çalışmalara ait şunları kaydoldu: “Araştırmamızda insan gamma interferon proteini, fare ceninlerine mikroenjeksiyon ile aktarıldı. Mikroenjeksiyon sonrası canlı kalan fare ceninleri, taşıyıcı annelerin rahimlerine operasyonla transfer edildi. mbriyo transferi sonunda hamile kalan annelerden doğan fareler 3 haftalık olduğunda kan ve dokularından Deoksirübo Nükleik Asit yalıtımları yapıldı. Tahlil sonunda 2 adet erkek ve 1 adet dişi transgenik fare tespit edildi. Bu transgenik fareler, transgenik olmayan farelerle çiftleştirildi ve bunun sonunda transgenik erkek ve dişi fareler elde edildi.
Doğum yapan transgenik dişi farelerin memelerinden süt sağımları yapıldı.
Çok yağlı olduğu için yağları alınan fare sütlerinde insan gamma interferonun varlığı tespit edildi.”
-“LİTRELERCE SÜTTEN PROTEİN ELDE EDİLEBİLECEK”-
Bağış, yaptıkları testlerde transgenik farelerin meme bezlerinden süte salınan insan gamma interferonun hücre dağılınmasını durdurucu tesirini de tespit ettiklerini bildirdi.
Başta kanser olmak üzere, bağışıklık yetmezliği, hepatit, viral ve göz hastalıklarının rehabilitasyonunda kullanılan ilaçların faktör maddesinin de IFN proteini olduğunu anlatan Bağış, şöyle konuştu: “Çalışmamızda fare sütlerine salınan bu proteinin etkinliği test edildi ve sonunda süte geçen bu proteinin hudutsuz ufalanma özelliği gösteren hücreleri yavaşlatarak durdurduğu tespit edildi. Başka Bir Deyişle interferon gamma, bu hücrelerin dağılınmasını durdurucu bir tesir yaptı. Böylece bu proteinlerin kanser rehabilitasyonunda daha bol, saf ve sıhhate uygun ve ucuza üretilmesinin de önü açıldı. Zira günde çok az süt elde edilebilen fareler yerine günde litrelerce süt alınabilen çiftlik hayvanlarına da uygulanabilir bir usul ortaya çıkarılmış oldu.” Projenin TÜBİTAK tarafından desteklendiğini ve Bulgar Bilimler Yüksekokul Moleküler Biyoloji Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. İvan İvanov ile kendisinin başkanlığındaki takımların ortak çalışması olduğunu anlatan Bağış, proje kapsamında Ulm Universitesi Moleküler Tıp Enstitüsü, Max-Planck Kök Hücre Araştırmaları Grubu, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Baytar Fakültesi Biyokimya ABD, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Genetik ABD tahlilcileri ile de ortak çalışmalar yaptıklarını kaydoldu.
Çalışmalarının geçen sene Antalya’da yapılan Beynelmilel İmmünoloji Kurultayında en iyi poster mükâfatını aldığını belirten Bağış, beynelmilel bilimsel bir mecmuada da yayımlanmak üzere olduğunu söyledi.
Doç. Dr. Haydar Bağış, bu çalışmadan elde edilen netice ve belirtilerin günde litrelerce süt alınabilen transgenik çiftlik hayvanlarının imalinde kullanılabilmesi için Türkiye’de legal tertip etmelerin yapılması gerektiğini de bildirdi.
Yaftalar : Tübitak
