Yapılan son araştırmalarda ortaya çıkan belirtiler yaban kedilerinin, 3 bin 600 sene evvel Mısır’da değil, 10 bin sene evvel Ortadoğu’da evcilleştiğini gösteriyor.
Konut kedilerinin ilk defa nerede ortaya çıktığı sualinin bugüne dek cevaplanamamasının birkaç sebebi var. Bazı tahlilciler tüm kedi çeşitlerinin tek bir kedi cinsinden -yabankedisi- türediğini iddia etmekle beraber, bundan hiçbir zaman emin olamadı. Ayrıca bu cins, dünyanın dar bir bölgesinde değil, Daha Önceki dünyanın dört bir yanında -İskoçya’dan Güney Afrika’ya, İspanya’dan Moğolistan’a- yaşıyordu.
Ayrıca son günlere kadar bilim insanları hangi cinsin bugünkü evcilleşmiş konut kedisinin atası olduğu mevzusunda net bir görüşe sahip değildi. Mısır’dan çıkmış olma tahminine karşı, bazı bilim insanları kedilerin değişik bölgelerde evcilleştirilmiş olabileceğini ve her evcilleştirme operasyonundan değişik bir türün ortaya çıktığını iddia ediyorlardı. Yaban kedi gruplarını birbirinden ayırt etkenin güçlüğü bu meseleyi daha da içinden çıkılmaz bir hale getiriyordu.
Oxford Üniversitesi Doğal Hayatı Koruma Araştırmaları Kısmı’nden Carlos A. Driscoll, 2000 senesinde bu suale cevap bulmak emeliyle Güney Afrika, Azerbaycan, Kazakistan, Moğolistan ve Ortadoğu’dan 979 adet yaban ve konut kedisinden deoksirübo nükleik asit misalleri topladı. Yabankedileri tipik olarak tek bir bölge ile hudutlu hayat alanlarını gözettikleri için, bunların genetik bileşenlerinin coğrafi olarak değişiklik göstereceğini, ancak zaman içinde statik bir yapıya sahip olduklarına inanıyordu.
Driscoll, bölgeye has yerli kedi gruplarının birbirlerinden Deoksirübo Nükleik Asit bazında ayırt edilebilmesi ve konut kedilerinin Deoksirübo Nükleik Asit’larının yaban kedi popülasyonlarından birine yakından benzeşmesi vaziyetinde evcilleştirmenin nerede başladığına ait net bir bilgi edinebileceklerine inanıyordu.
KONUT KEDİLERİ ORTADOĞU ÇIKIŞLI
2007 senesinde yayımlanan bir genetik incelemeye göre Driscoll ve Amerikan kanser Enstitüsü NCI Genomik Spektrum Laboratuvarı’ndan Stephen O. Brien ve meslektaşları, kedilerin alt cinslerini tespit etmek için bir evvelki deneydeki 979 kedinin her birinin mitokondriyal Deoksirübo Nükleik Asit’larını ve çekirdek Deoksirübo Nükleik Asit’larını araştırdılar. Bu biçimde eş Deoksirübo Nükleik Asit’lara sahip olan kedileri grupladılar ve bu grupların içindeki kedilerin aynı bölgede yaşayıp yaşamadıklarını incelediler.
Sonuçta yaban kedilerinin beş genetik kümesi veya soyu olduğu ortaya çıktı. Bu beş soyun dördü yaban kedilerinin öğrenilen dört alt cinsi ile benzeşiyordu. Bunlar: F.silvestris silvestris-Avrupa’da yaşıyor. F.s.bieti -Çin’de yaşıyor. F.s.ornata-Orta Asya’da yaşıyor. F.s.cafra -Güney Afrika’da yaşıyor.
Ne var ki beşinci soy, hem Ortadoğu’da yaşayan bir yabankedisi alt cinsi olan F.s.lybica ile hem de Amerika Birleşik Devletleri’den, Japonya’dan, İngiltere’den bir araya gelen suratlarca konut kedisi misali ile benzeşiyordu. Bu da konut kedilerinin tek bir bölgede, kısaca Ortadoğu’da yetişmiş oldukları anlamına geliyordu.
9 BİN 500 SENELİK KEDİ KABRİ
Konut kedilerinin nereden gelmiş olduğu anlaşılınca bir sonraki safhada bunların ne zaman evcilleşmiş olduğu sualine gizeme geldi. 2004 senesinde Paris’teki Fransız Doğa Tarihi Müzesi’nden Jean-Denis J-Vigne ve takımı, insan ve kedi ilişkisiyle alakalı en daha önceki delili buldular. Kıbrıs Adası’nda yapılan bir kazıda 9.500 senelik bir kabir bulundu. Kabirde cinsiyeti muhakkak olmayan erişkin bir birey ve özel eşyaları bulunuyordu. Kabrin 40 cm. ötesinde sekiz haftalık bir kedi kabri daha bulunuyordu. İnsan ve kedinin, bedenleri aynı doğrultuya bakar biçimde gömüldüğü görülüyordu.
Kediler pek çok Akdeniz adasının natürel hayvan cinslerinden değildir; dolayısıyla kabirdeki kedinin buraya Doğu Akdeniz ülkelerinden gemi ile buraya getirilmiş olması çok büyük bir ihtimaldir. Tam bunlar insan ve kedi arasındaki ilişkinin Ortadoğu’da başladığını ve geçmişinin 10.000 sene evveline sabrettiğini gösteriyor. Ayrıca bu tarih insanların Bereketli Hilal ismi verilen Ortadoğu bölgesinde yerleşik kumpasa geçtikleri yarıyıla denk geliyor.
Ortadoğu bölgesinde 9.000 ile 10.000 sene evvel tarım ve yerleşik kumpasa geçiş ile beraber yaban hayvanları için tamamen yeni bir etraf oluştu. Geçim maharetine sahip olan yaban hayvanları ile insanlar arasında karşılıklı çıkar ilişkisine sabreden bir birliktelik başladı. Bunların başında Mus musculus domesticus denilen konut faresi kazanç. Bunların kökleri Hint yarımadasına uzanır.
Arkeologların bulduğu ilk fare yıkıntıları, İsrail’deki yaban tohumu depolarında bulundu. Bunların takribî 10.000 senelik olduğu ileri sürülüyor. Konut fareleri, dışarıda yaşayan yaban fareleri ilk başta rekabet edemezken, insanların konutlarına ve silolarına yerleşince büyük bir süratle artmaya başladılar.
Zaman içinde insanların hakimiyetindeki bölgelerde yaşamayı seçim eden yaban kedileri Ortadoğu bölgesindeki köylerin etrafında artmaya başladılar. Bu bölgede yaşamak kedilerin evcilleşmesini basitleştirmekle beraber, aralarındaki rekabet devam ettiği için kaba tabiatta yaşamda kalma becerilerine gözettiler. Evcilleşme yarıyılının başlarında bu kediler çoğunlukla kendi kendilerini gözlemek zorunda kaldıklarından avlanma marifetleri hiçbir zaman körelmedi. Bugün dahi pek çok konut kedisi insanlardan bağımsız olarak da hayatlarını sürdürebiliyor. Bunu, dünyanın tüm kentlerindeki cadde kedilerinde görebiliyoruz.
Bugünün kedilerinin tümüyle evcilleşmiş olduğunu söyleyebilir miyiz? Bu sualin cevabı hem evet, hem de hayırdır. Konut kedileri insanlara tolere etmek gibi bir özveride! bulunmakla beraber konut kedilerinin pek çoğu yabanıldır; beslenmeleri ve üremeleri mevzubahisi olduğunda insanlara güvenmezler. Köpekler gibi öbür evcilleştirilmiş hayvanlar yabani cinslerinden değişikleştikleri halde vasati bir konut kedisi büyük miktarda kaba haline gözetir.
Suni döllenme ve tüpte dölleme teknolojileri ile donanan kedi yetiştiricileri egzotik yeni çeşitler üretmenin peşinde. Bu vaziyette konut kedisi gelecekte radikal farklılıklar geçirebilir.
Konut Kedilerinin Anavatanı Ortadoğu
Yaftalar : Kedilerin Orijini
