İran’da hükümetin tüm mücadelelerine karşın internetteki ‘yasaklı’ sitelere ulaşım yasaklanamıyor. Peki bu yasaklamalar nasıl aşılıyor?
Ukrayna ve Gürcistan’daki renkli devrimlerde, Facebook, Twitter ya da Youtube gibi sosyal paylaşım siteleri, toplulukların siyasal arzlar için oraganize olmasında ehemmiyetli işlev görmüştü. Eş bir vaziyet bugünlerde İran için de geçerli.
İnternetin, cemiyetsel organizasyonların yanı gizeme mahallî vakaların dünyaya eriştirilmesinde de ehemmiyetli işlevleri mevzubahisi. Çin ve İran gibi ülkeler, internet kullanıcılarının tanımladıkları sitelere girmelerini yasaklamak için yoğun mücadele tüketiyorlar. Ancak yaşananlar tüm yasaklama mücadelelerine karşın internette bir çatlağın kesinlikle bulunacağını gösteriyor.
Son olarak İran’da yaşanan hadiseler sırasında bir göstericinin öldürüldüğü görüntüler, hükümetin tüm yasaklama mücadelelerine karşın dünya medyasına yansıdı. Peki hükümetlerin tüm eforlarına karşın, internet nasıl galip çıkıyor, çatlakları ülkeler neden yasaklayamıyor? Artık İran ve Çin, sanal alemdeki kedi-fare oyununu en iyi oynayan ülkeler olarak öğreniliyor.
Geçen sekiz sene boyunca, İran’da internet kullanıcısı rakamı kumpaslı olarak senede takribî yüzde 50 oranında gelişti. Bugün popülasyonun yüzde 36’sı internet kullanıyor. Ortadoğu ülkelerinin ortalaması ise yüzde 26…
İRAN KENDİ FİLTRELEME YAZILIMINI GELİŞTİRDİ
Ülkede internetin süratle yaygınlaşmasına paralel olarak, hükümet de internetin filtrelenmesi için yoğun mücadele tüketiyor. ‘OpenNet Initiative’ isimli kuruluşun hazırladığı rapora göre İran, Çin’le beraber dünyanın en geniş filtreleme sistemine sahip. Daha evvel Amerika Birleşik Devletleri imali SmartFilter isimli yazılımı kullanılıyordu ama bu seneden itibaren kendi geliştirdikleri bir yazılımı kullanmaya başladılar.
İran’lı yetkililerin internet filtrelemesindeki en ehemmiyetli kozları, hudutlu rakamda servis sağlayıcısına ISP- Internet Service Provider izin vermeleri. Ülkede internet hizmeti için lisans verilen opretaör rakamı çok az ve tüm cerrahlar, BBC’nin İran servisi gibi hükümetçe menedilen sitelere ulaşımı yasaklamak zorunda. Yasaklanacak sitelerin listesi de elbette hükümetin inisiyatifine kalmış gidişatta.
YOL KAPALIYSA TÜNEL AÇILIYOR
Türkiye’de de geçerli olan bu gidişatta, yasaklı sitelere ulaşım basitlikle sağlanıyor. Yasaklama, kullanıcıların servis sağlayıcısı tarafından girmek istedikleri site yerine, bir ihtar yazısının bulunduğu başka bir siteye yönlendirilmeleri şekline reelleşiyor. İnternet servis sağlayıcılar kullanıcıları istediği güzergaha yönlendirebiliyor. Misalin YouTube yasağında, youtube’un web adresi yazıldığında servis sağlayıcısı, kullanıcıyı bağlanmak istediği site yerine, sitenin ulaşımın legal olarak yasaklandığı ihtarının yer aldığı bir adrese yönlendiriyor ve ekranda yalnızca sitenin ulaşıma kapandığı yazısı beliriyor.
Bunun aşılabilmesi için servis sağlayıcısının sunduğu Alan İsmi Sunucusu’nu DNS-Domain Name Service değiştirmek yeterli oluyor. Böylece aynı servis sağlayıcısı üzerinden değişik sunucular kullanılıyor ve servis sağlayıcısının yasakladığı yol altından bir tünel açılıyor.
‘ELÇİ’LER MANİLERİ AŞIYOR
Ancak bazı gidişatlarda ulaşılmak istenen sitenin IP numarasına da mani konabiliyor. Bu gidişatta da ‘proxy servisi’ ismi verilen, değişik IP adreslerinden internet erişimini muhtemel kılan servisler kullanılabiliyor. Proxy servisi, internet üzerindeki mahallî bir ağ ya da internete bağlı bir bilgisayar ile dış dünya arasındaki ilişkiyi sağlayan bir takviyeci geçiş sistem olarak belirlenebilir. Genel olarak beynelmilel internet iletişimlerindeki yoğunluğu eksiltmek, ulaşımları süratlendirmek ve ağı daha aktif kullanmak için proxy servisleri aynı zamanda her hangi bir servis sağlayıcısı tarafından yasaklanan sitelere ulaşım için de kulanılıyor.
Misalin, şayet bir bilgisayarda ‘proxy servisi’ ayarı yapılmışsa, internette erişilmek istenen bir adrese, yurtdışında tanımlı bir başka bilgisayar IP’si üzerinden erişiliyor ve o makina tarafından alınan verilen kendi bilgisayarınıza aktarılıyor. Böylece internet ulaşımına sahip başka bir makina, vasıtayı bir site ya da program ile size ait IP numaranız gözükmeden internette dolaşmanız muhtemel oluyor. Proxy; kelime anlamı olarak ‘vekil’ ya da ‘elçi’ anlamına geliyor, bir başka dokunuşla internet ulaşımı yasaklandığında araya bir ‘elçi’ konarak mani aşılmış oluyor.
Buna ek olarak ‘web proxy’ ismi verilen ve ‘proxy servis’in yaptığı işi internet üzerinden yapan internet adresleri de bulunuyor. Bu web adresleri, kesintisiz yasaklanan siteler listesine ilave ediliyor ama yerlerine yenileri geliyor.
TWITTER MANİ TANIMIYOR
İnternette manileri aşma usulleri, genel kullanıcı için zaman zaman karmaşık olabiliyor. Ancak son yarıyılda popülerleşen paylaşım sitesi Twitter, bu mevzuda değişik kanallar açıyor. Twitter’ın sahip olduğu bir özellik hem kullanım basitliği sağlıyor, hem de yasaklanmasını zorlaştıryor.
Facebook gibi pek çok sosyal paylaşım sitesinden değişik olarak,Twitter kullanıcıları servisi kullanmak için Twitter.com’a girmek zorunda değil. Bu ekonomik bakımdan hiç de usluca değil. Zira, site potansiyel reklam verecek işletmelere, tüm Twitter kullanıcılarının reklamı göreceği garantisini veremiyor.
Ancak Twitter’ın tamamen sarih yapısı sebebiyle, tüm kullanıcılar cep telefonları, Blackberry’ler ve elbette web üzerinden siteye ileti yollayıp, ileti alabiliyorlar. Sitenin bu sarih yapısı da hükümetlerin, siteyi hakimiyet edebilmelerinde ehemmiyetli bir eforluk çıkarıyor. Harvard Üniversitesi hukuk profesörlerinden Jonathan Zittrain, Twitter’ın esasta öbür proxy servislerinden bir farkı olmadığını vurguluyor:
“Twitter, eşlerine göre çok daha fazla mukavemet gösterebiliyor zira kullanıcıları ile araya girmesi gerekmiyor. Bu da proxy sistemelerinin en çok istediği şey.”
BEYNELMİLEL MEVZU OLDU
İran’da son yaşananlarda Twitter’ın oynadığı ehemmiyetli rol Amerika Birleşik Devletleri idaresinin esrarengiz isteğiyle de onaylandı.
Amerika Birleşik Devletleri yönetimi, protestoların sürdüğü İran’dan bilgi akışının aralıksızının sağlanması ismine, Twitter’dan tasarladığı 90 dakikalık bakım kesintisini ertelemesini istedi. Sitenin yönetimi de bu isteğe pozitif karşılık verdi.
ÇİN’İN SON SALDIRISI
Sanal alemde yaşanan bu kedi-fare oyununda son olarak Çin esrarengiz bir atak yaptı. Temmuz ayından itibaren Çin’de satılacak her bilgisayara ‘Green Dam Youth Escort’ isimli filtreleme yazılımı yüklenmesi lüzumlu hale getirlecek. Çinli yetkililer bu yazılımın pornografik ve şiddet içerikli sitelere girmeyi yasaklamak emeliyle kullanılacağını söylüyor. Ancak bunun internet sansürünün bir adım öteye götürüldüğü biçimindeki yorumlar yaygın. Yazılımın üreticisi olan işletmeye de, pek çok legal siteye girişin yasaklandığı şikayetleri geliyor.
Öbür taraftan Çin’in bu son hücumunun da internette ulaşımı yasaklamada çok büyük bir tesiri olmayacağı düşünülüyor. Zira, proxy servislerinin varlığının yanısıra, bilgisayarlara atılacak format ile bu yazılım devre dışı vazgeçilebilecek.
