12 Şubat 2009 evrim teorisinin babası İngiliz tabiat bilimci Charles Darwin’in 200. doğum yıldönümü.
Biyoloji ve tabiat tarihini esastan değiştiren, sosyal, teolojik ve siyasi mevzularda bugün de devam eden pek çok münazaranın önünü açan evrim teorisinin babası İngiliz tabiat bilimci Charles Darwin bundan 200 sene evvel, 12 Şubat 1809’da dünyaya geldi. Darwin’in doğumunun 200. yıldönümü olan 2009, aynı zamanda biyoloji ve tabiat tarihini baştan alta değiştiren kitabı ‘Cinslerin Orijini’in yayınlanışının 150. yıldönümü… UNESCO’nun ‘Darwin Seneyi’ bülten ettiği 2009’da şanlı bilim adamı için pek çok faallik tertip edilecek.
BAŞIBOŞ DAHİCharles Darwin 12 Şubat 1809’da İngiltere’nin Shrewsbury kasabasında dünyaya geldi. Babası ve dedesi cerrah olan Charles Darwin çocukluğundan beri tabiat ile alakalıydı. Talebelik senelerinde ders çalışmaktan çok, uzun kır gezilerine çıkan Darwin, başıboş başıboş gezip kabuklu topluyor ve kuş gözlemliyordu. Bu senelerde yakaladığı günlüğüne şunları yazmıştı: “Bugün de böcek toplayıp avlandım, üşengeçlikle geçen yaşamıma devam ettim.”
1825’te Shrewsbury Mektebi’ndan mezun olan Darwin, bir vakit babasının yanında stajyer hekim olarak çalıştıktan sonra İskoçya’daki Edinburgh Üniversitesi’nin tıp fakültesine yazıldı. Fakat cerrahlığa bir cinsli ısınamadı ve tıp derslerini boşlamaya başladı. Tıp eğitimine umursamadığını fark eden babası onu teoloji okuyup, din adamı olması için Cambridge Üniversitesi’ne bağlı Christ’s College’a yazdırdı. Ancak teoloji yerine jeoloji ile ilgilenen Darwin, buradan mezun olduktan sonra kendi meraklarının peşinden koşmaya devam etti.
SİNEK TOPLAYICISI
Eğiitimi sırasında tanıştığı botanik profesörü John Stevens Henslow’un teklifiyle Aralık 1831’de, Güney Yarımküre’de iki senelik bir yolculuğa çıkacak olan ‘Beagle’ isimli gemide kendisine yer ayırttı. Hesaplanandan üç sene fazla süren bu yolculuk sırasında Darwin, tabiat tarihiyle alakalı düşüncelerini şekillendirecek ve daha sonra yayınlayacağı evrim teorisine altyapı hazırlayacak pek çok gözlem yapabilme şansını tuttu. Gezi süresince ne zaman karaya ayak bassalar, nebat ve hayvan toplayan Darwin’e gemi tayfayı ‘sinek toplayıcısı’ lakabını taktı.
DÜNYAYI DEĞİŞTİREN GEZİ
Gezi sırasında Galápagos Adaları’nda yaptığı gözlemler daha sonra ortaya koyacağı teorik çalışmalar için ehemmiyetli malzeme sağlamasına imkân tanıdı. Buralarda yaşayan ‘alaycıkuş’ların mockingbird yaşadıkları adalara göre minik fizyolojik farklar gösterdiklerini fark etti. Ayrıca mahallî ulusun, bir kaplumbağanın görünüşüne bakarak hangi adadan geldiğini anlayabildiklerini bildi. İngiltere’ye dönüş yolculuğunda anekdotlarını kumpaslarken, “alaycıkuşlar ve kaplumbağalar hakkındaki kuşkularım doğruysa, cinslerin değişmezliği düşüncesi sarsılacaktır” diye yazdı.
EVRİM AĞACININ TOHUMLARI
Beagle yolculuğu sırasında topladığı misalleri İngiltere’ye yollayan Darwin, ülkesindeki bilim etraflarında da alaka uyandırmıştı. Bu yarıyılda canlıların birbirine dönüştüğünü korunan görüşler varsa da bir evrim düşüncesi henüz oluşmamıştı. İngiltere’ye dönüşü sonrasında elde ettiği bilgileri derlemeye koyulan Darwin, özellikle anakaradan göç edip değişik adalara yerleşen kuşların fizyolojik değişiklikler geliştirdiğini gözlemlemişti. 1837 Temmuz’unda, her zamanki günlüğünün yanı gizeme, cinslerin birbirine mutasyonuyla alakalı fikirlerini yazdığı saklı bir “B” günlüğü yakalamaya başladı ve bu günlüğün 36. sayfasına ilk kere bir evrim ağacı çizdi.
CİNSLERİN ORİJİNİ DOĞUYOR
Darwin jeoloji ve biyoloji mevzularında yazılar yazmaya devam etti ancak belirtileri neticesinde oluşturduğu konutum teorisini tamsal bir kitap halinde yayınlaması 20 seneden fazla bir vakit aldı. Pek çok tarihçi kitabın bu gecikmesinin altında bilimsel evhamlar kadar yarıyılın cemiyetsel yapısının ve mümkün tepkilerin rol oynadığını belirtiyor.
Darwin’i ‘Cinslerin Orijini’ni yayımlamasına iten ehemmiyetli sebeplerden biri, bir başka bilim adamı oldu. Tabiatbilimci Alfred Russell Wallace, Bolero’da yaptığı gözlemler üzerine yayımladığı bir makakede, Darwin’in yakın etrafına aktardığı teorinin eşini korundu. Etrafının teşviki ve azıcık da, teoriyi ilk kere yönteme eden şahıs olma payesini Alfred Russell Wallace’a kaptırma evhamıyla nihayet ‘Cinslerin Orijini’ni yayımlamaya karar verebildi. 24 Kasım 1859 günü 1250 kopyayla basılan kitap kısa vakitte tükendi.
‘MAYMUNLUĞUNUZ NEREDEN GELİYOR?’
‘Cinslerin Orijini’ çok büyük bir alakayla karşılandı ve geniş çaplı bir münakaşa başlattı. Kitapta doğrudan yer almayan “insanın hayvandan geldiği” iddiası, tenkitlerin ana maksadıydı. Bu kavgalardan en namlısı British Association for the Advancement of Science’ buluşmasında Oxford başpiskoposu Samuel Wilberforce ile Darwin’in dostu da olan bilim adamı Wilberforce Huxley arasında yaşandı. Münakaşada Wilberforce, Huxey’e “maymunluğunuz büyükanne tarafından mı geliyor büyükbaba tarafından mı?” diye sorunca Huxley, “birikimini önyargı ve palavralara hizmet etmek için kullanan kültürlü bir insan olmaktansa maymundan gelmeyi seçim ederim” dedi.
Bu yarıyılda medyada Darwin çoğu kere maymun olarak çizilse ve zaman zaman alaya alınsa da bilim etraflarında teorisinin taraftarları artıyordu. 1864’te Darwin’e Krallık Toplumu’nin Copley Madalyası verildi.
Cinslerin Orijini’nden sonra da çalışmalarına devam eden Darwin daha sonra , ‘İnsanın Türeyişi’ ve ‘İnsan ve Hayvanlarda Duyguların İfadesi’ isimli yapıtlarını yayınladı.
18 Nisan 1882’de 73 yaşında can verdiğinde Darwin, ön ayak olduğu evrim teorisinin bilimsel etraflarda geniş şekilde kabul gördüğüne tanık olabildi. Ancak sıhhatinde neden olduğu kavgalar günümüzde de devam ediyor.
NEWTON’LA AYNI YERDE YATIYOR
Hayatı sırasında Hıristiyan inanışına olan bağlılığını yitiren ve bir agnostik bilinemezci olduğu söylenen Charles Darwin, vefatından sonra Westminister Abbey’deki şanlılar kabirliğinde, Sir Isaac Newton’un defineli olduğu yerin birkaç metre ötesine ve astronom Sir John Herschel’in yanı başına gömüldü.
2009 DARWIN SENEYİ
Darwin’in 200. doğum günü ve ‘Cinslerin Orijini’nin yayınlanışının 150. yıldönümü sebebiyle 2009 UNESCO tarafından ‘Darwin Seneyi’ bülten edildi. Sene süresince tüm dünyada muhtelif aktiflikler ve yayınlar tasarlandı.
KİLİSEDEN ÖZÜR
Eylül 2008’de İngiltere Kilisesi, Darwin’in 200. yaşının bir fırsat olduğunu söyleyerek, “seni yanlış kavradığımız, sana karşı gösterdiğimiz ilk tepkide yanılgılı yaradılışız ve bu nedenle başkalarının da seni yanlış kavramasına yol açtığımız için özür dileriz” açıklamasını yapmıştı.
Bir başka geri adım da Vatikan’dan gelmişti. Vatikan’da Mart ayının başında “Evrim Kuramı” hakkında bir konferans yapılacak.
‘İYİ Kİ DOĞDUN DARWIN’ SİTESİ
Darwin’in doğumgünü sebebiyle http://www.discoverdarwin.co.uk/happy-birthday/ isimli bir internet sitesi açıldı. Sitede Darwin’in hayatı ve eserleri hakkında bilgiler yer alırken, isteyenler sanal etrafta Darwin’e doğumgünü iletiyi gönderebiliyor.
Şanlı bilim mecmuası Nature da Şubat rakamını Darwin’e ayırdı. Bu rakamda evrim teoriyi ve Darwin hakkında pek çok yazı yer alıyor.
New York’taki Amerikan Tabiat Tarihi Müzesi’nde 2006’da açılan ve Kuzey Amerika’nın muhtelif kentlerinde yinelenen “Darwin” sergisi, İngiltere geneline dağılmış olan “Darwin200” faallik programı çerçevesinde 14 Kasım 2008 – 19 Nisan 2009 tarhileri arasında Londra Tabiat Tarihi Müzesi’nde sarih kalacak. Cambridge Üniversitesi’nde Temmuz 2009’da bir şenlik tertip edilecek. Darwin’in doğum yeri Shrewsbury’de ise sene süresince sürecek faalliklerden oluşan “Darwin’s Shrewsbury 2009 Şenlik” yapılacak.
HATIRA PARA BASILDI
İngiltere’de üzerinde 1809 DARWIN 2009 yazısıyla çevrelenmiş ve bir maymunla surat surata duran Darwin portesi olan, kenarında ise ON THE ORIGIN OF SPECIES 1859 CİNSLERİN ORİJİNİ 1859 yazısı bulunan iki sterlinlik özel anma parası basıldı. Belirli bir fiyat karşılığında dağıtılacak olan para, sene süresince bankalardan ve postanelerden, üzerindeki bedel karşılığında temin edilebilecek.
Haberci
