Gece uyku niteliğini bozan ve dinlenmeyi önleyerek başka sıhhat meselelerine de davetiye çıkaran nedenler sıralandı.
“En uyku hangisi?” sualinin yanıtını merak etmeyen yoktur. ‘İyi uyku’yu yalnızca belli saatlerle belirlemek yeterli olmuyor. International Hospital Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Bülent Tutluoğlu, ‘iyi uyku’yu, “Bireyin kendini dinlenmiş sezdiği uyku” olarak belirliyor.
Uykunun süresi ise bireye özel oluyor. Bazı insanlar 10-12 saat yattıkları halde ‘uykumu alamadım’ derken, kimileri 6 saat yatsa da son derece dinlenmiş bir biçimde uyanabiliyor.
Beynelmilel Uyku Toplumu’nin sınıflandırmasına göre, 100’e yakın uyku hastalığı bulunuyor. Nitelikli uyku ise başlıca 3 koşulu gerektiriyor:
Günlük çalışma ve düşünme işlevleri etkilenmemeli
Gün içinde uyku gelmemeli
Uyuklama olmamalı
NİTELİKLİ UYKU MAKİNELERLE ÖLÇÜLEBİLİYOR
Günümüzde çağdaş makinelerle donatılmış uyku laboratuvarlarında, bir bireyin nitelikli yatıp yatmadığı ölçülebiliyor. International Hospital Uyku Bozuklukları Laboratuvarı’nda nitelikli bir biçimde yatan ile yatamayanı ayırt ettiklerini belirten Prof. Dr. Bülent Tutluoğlu, “Uykunun dört ya da beşte birinin derin uykuyla geçmiş olması gereklidir. Bu uyku aşamalarını tanımlıyoruz.” diyor.
Günümüzde en sık görülen uyku hastalıkları arasında “uyku apnesi” ve “uykusuzluk” hastalığı geliyor. Cemiyette uyku apnesinin görülme sıklığının yüzde 5 olduğu bildiriliyor. Uyku apnesinde birey, yüzeysel uyku ile açıkgözlük arasındadır. Uykusuzluk hastalığında ise ya uykuya dalmada mesele vardır ya da birey birkaç saat yatıp uyanır ve sonrasında da yatamadan yatağın içinde dönüp durur. Bu gidişatta derin uyku süresi eksilmiş olur ve birey dinlenememiş olarak kalkar.
UYKU NİTELİĞİNİ BOZAN 10 MEVZU
Prof. Dr. Bülent Tutluoğlu, gece uyku niteliğini bozan ve dinlenmeyi önleyerek başka Sıhhat meselelerine de davetiye çıkaran 10 sebebi şöyle sıralıyor:
1. Fazla kilo çoğalışı ve obezite
2. Yapısal bozukluklar çene yapısı minik ve arkaya doğrudur
3. Burun ve boğazdaki yapısal bozukluklar
4. Bazı hipotiroidi tiroid bezinin az çalışması hastalığı
5. Astım Astımlı bireylerde alerji de olduğundan, burun çok iyi çalışamıyor, tıkanıklık ve sinüzit oluşuyor. Buna bağlı olarak hasta burun problemleri de yaşıyor ve apne oluşuyor.
6. KOAH – Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı KOAH hastalarında uyku apnesi daha sık görülüyor. Uyku sırasında soluk durması neticeyi kandaki oksijen düşüyor, ani vefatlar oluşabiliyor. Bu nedenle mevzu ciddi olarak ele alınmalıdır.
7. Bireye ait etmenler Sigara harcanması, içki alınması
8. Kalp hastalıkları ve hipertansiyon Mukavemetli hipertansiyonda iki-üç ilaç kullanılmasına karşın tansiyon hakimiyet altına alınamıyor. Bu hastalarda alt neden olarak uyku apnesi olup olmadığı hakimiyet edilmelidir. Ayrıca hakimiyet altına alınamayan kalp noksanlığına da bakılmalıdır.
9. Cinsel işlev bozuklukları
10. Ense kalınlığı
HORLAYAN KOCANIN TANISINDA, EŞLERİN İFADESİ EHEMMİYETLİ!
Horlama meseleyi erkeklerde daha sık görülmesine karşın menopozdan sonra bayanlarda da tesadüfülebiliyor. Bu gidişatta eşler horlamadan dolayı yatamıyor, rahatsız oluyor ve yatakları ayırıyorlar. Horlama meseleyi olan erkeklere tanı koymada, eşlerinin ifadeleri büyük ehemmiyet taşıyor. Uyku apnesi olan bireylerde bedenin üst kısmında terleme, sık idrara çıkma, ağız kuruluğu, sabahları baş sızısı oluyor ve birey uykusunu alamamış olarak kalkıyor.
KİLO VERMEK ÇÖZÜM OLABİLİYOR
Şahısta muayenehane olarak uyku apnesinden şüpheleniliyorsa, ‘polisomnografi’ denilen uyku testine lüzum dinlenebiliyor. Bu gidişatta hastanın bir gece uyku laboratuvarında kalması gerekiyor. Bu test sırasında bedenin muhtelif bölgelerine elektrotlar bağlanıyor. Elektrotlar bireyin göğsüne kalp ritmini ölçmek için takılırken, kol, bacak ve göğüs hareketleri, horlaması, soluk alıp vermesi takip edilerek gece süresince video çekimi yapılıyor. Bunların sonunda da bir değerlendirme yapılıyor. Değerlendirmenin dereceleri olarak yapılıyor. Hafif apnede kilo verme, bazen ağız içi aygıtlar ya da cerrahi müdahale gerekebiliyor. Apnede, sırt üstü uyurken şikayetler daha fazla çoğalıyorsa, buna karşı temkinler de alınabiliyor.
Orta ve ağır seviyeli apnede gün boyu uyuklamalar oluyor ve kandaki oksijen tazyiki düşüyorsa hastaya ‘CPAP’ denilen makine veriliyor. Bu makine, hastaya gece süresince bir maske desteğiyle tazyikli hava veriyor. Zira apne üst solunum yollarında daralma ve tıkanmaya bağlı oluşuyor. Bu makine ile hastanın soluğunun durması apne ve yavaşlaması hipopne yasaklanmış oluyor.
SOLUK KESİLMESİNİ ÖNLEYEN AYGITLAR YAŞAM KURTARIYOR
CPAP ismi verilen aygıtın manuel ve otomatik olmak üzere iki cinsi bulunuyor. Manuel aygıtta, hangi tazyikte apne ve hipopnenin ortadan kalktığının öğrenilmesi gerekiyor. Bu sebeple hastaya uygun bedellerin öğrenilmesi ve aygıtın hastaya uygun tazyikte kullanılması gerekiyor. Yaşam boyu kullanması gereken makine, hasta 15-20 kilo verdikten sonra tekerrür değerlendiriliyor. Sensörü sayesinde tazyiki kendi ayarlayan otomatik makine, daralma ve tıkanmayı açıyor. Hasta kilo verdikten sonra da apne ya da hipopne büyüyorsa makine tazyiki düşürüyor. Ancak hasta bu gidişatta, makineyi yüksek tazyike ayarlarsa gece rahatsız oluyor.
GÖZLER AÇIKKEN DE UYANABİLİYOR
Ulus arasında ‘uyurgezerlik’ olarak bildiğimiz gidişat da bir uyku hastalığıdır. Bu hastaların gözleri sarihtir, ama gerçeğinde bu sırada uyuyorlardır. Uyurgezer hasta, uykunun rastgele bir zamanında yatağından kalkıp, otomobiline binip, alışveriş yaparak dönebilir ve bunu anımsamayabilir. Literatürde bu stil çok rakamda uyurgezer olaylarına tesadüfülüyor.
UYKU TERÖRÜNDE, HASTA EŞİNİ HIRPALAYABİLİYOR
Uyku terörü hastalığında ise hasta, uyanmadan uyku sırasında kalkıyor ve eşini vurmaya başlıyor ya da eşyaları kırıyor. Uykuda yemek yeme hastalığında da hasta uyku sırasında yemek yiyor ancak anımsamıyor.
En çok görülen değişik uyku hastalıkları arasında şunlar bulunuyor:
Uykusuzluk
Parasomnia: Uykuya dalarken adalelerde kasılma olur. Buna kabus ya da uyku felci de denebilir.
Narkolepsi: Apne değildir. Birey, gün boyu fazla uykulu olur, kafası düşer ve uyuklar.
