Türkiye dünkü tercihlerde teknoloji alanında sınıfta kaldı. Tahta sandık ve ilkel paravanlardan bırakılmadı. Kolay ve süratli rey kullanımının önünü açan e-sandıklar bu tercihte de kullanılmadı
Bir yandan yurttaşların süratli, tehlikesiz ve basit yoldan rey kullanabilmesini sağlayan, öbür taraftan da tercihe katılım oranını artıran elektronik rey uygulaması dün yapılan tercihlerde de Türkiye tarafından seçim edilmedi. Gelişmiş ülkeler bu alana yaptıkları yatırımın ardından rey kullanma ve sayım harekâtını elektronik civara taşırken, Türkiye’de tahta sandık ananeyi değişmedi.
Başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere, İngiltere, Fransa, Almanya, Estonya, Brezilya, İzlanda gibi onlarca değişik ülkede tercihler elektronik civarda yapılırken Türk toplumu karton ya da tahtadan yapılmış ilkel paravanların arkasında kullandığı oyunu tahta sandıklara attı.
e-sandıklar kuruluyor!
Dünya misallerine bakıldığında, elektronik tercih e-tercih uygulamasının, e-sandık olarak adlandırılan rey aygıtlarından yapıldığı görülüyor.
Yurttaşlar yoğun güvenlik yazılımlarıyla yüklü bu makineler üzerinden parmak izi, optik tarayıcı, yurttaşlık numarasının tespiti veya kimlik okuyucu gibi uygulamalar aracılığıyla rey verme harekâtını yapıyor. Bu makineler para çekilmesine aracılık eden ATM cihazlarını hatırlıyor. e-tercih üzerinde çalışan ekipman üreticilerinin çoğunluğu bankacılık üzerine iş yapan işletmelerden oluşuyor.
Çıktıdan hakimiyet var
Elektronik sandıklar üzerinde, partilerin logoları ve parti başkanlarının fotoğraflarının bulunduğu bilgi ekranı bulunuyor. Ayrıca bilgisayarda kimlik doğrulanması ve rey vermek için kullanılan kolay bir klavye var.
Rey verecek olan şahıs, şahsi bilgilerinin yer aldığı numarayı ve rey vereceği bireyin aday numarasını birleştirerek bilgisayara giriyor. Yazılım sistemi alakalı bölgedeki adayların olduğu kolicikler hazırlayarak, dokunmatik ekran üzerinden dolaysız olarak rey kullanılmasını da sağlayabiliyor. Rey kullananlar bilgisayara bağlı bulunan yazıcı aracılığıyla kâğıt çıktı alıp reylerini konrol edebiliyor.
Brezilya’da yapılan son tercihlere bakıldığında 108 milyon bireyin rey kullandığı elektronik platform için 325 bin e-sandık heyetti. Oyu neticeleri aynı günün akşam saatlerinde tüm ayrıntılarıyla beraber açıklandı.
Elektronik tercihe adım adım geçiliyor
Elektronik tercih uygulamasını kullanan ülkelerde, bilgisayarlara makûs hedefli hamlelerin yasaklanması için değişik metotlar kullanılıyor.
Bazı ülkelerde sandıklar elektronik olarak birbirine bağlanmıyor. Sandık başkanı disketi alıp merkeze götürüyor. Ardından gelen tüm disketlerdeki bilgiler birleştirilerek kısa müddette oylamanın neticeyi alınıyor.
Elektronik olarak internet üzerinden birbirine bağlı olan uygulamalarda ise neticelerin çok daha süratli alınmasının önü açılıyor. Her iki uygulmada da mükerrer rey kullanımının sistemde görüntülenmesini sağlayan usuller bulunuyor.
Elektronik tercihler bir hayli avantajla beraber milyonlarca dolarlık ekipman ve yazılım yatırımını da birliktesi getiriyor. Bu usulü kullanan ülkeler ufak çaplı elektronik oylama sınamalarının ardından tüm yatırımları bitirip ülke genelindeki tercihlerde bu uygulamayı kullanmayı seçim ediyor.
Yüksek Seçim Kurulu’nın internet sitesi cılız anekdot aldı
Yeni jenerasyon tercih usulünde reyler elektronik platformda taşınırken, Türkiye’de reyler çuvalla taşınıyor, bu surattan da taşıma sırasında makûs hedefli müdahaleler olabiliyor.
Çöplerden rey bir araya geliyor. Bu gidişat banal tercih usullerinde karşılan en büyük meselelerin başında geliyor. Tüm bunlara karşılık ‘rey verdikten sonra mükerrer rey kullanımını yasaklamak için parmakları boyama’ harekâtı dün yapılan tercihte uygulanmadı.
Yüksek Tercih Heyeti Yüksek Seçim Kurulu oldukça kolay özellikleriyle dikkat toplayan “www.yüksek seçim kurulu.gov.tr” isimli internet sitesinde geçmiş ilanların yanı gizeme, geçici tercih netice zabıtlarını yayımlayacağını açıkladı.
Yüksek Tercih Heyeti’nun sitesinde ayrıca, kimlik numarası girilerek yurttaşların nerede rey kullanacağını bileceği sorgu ekranı da yer aldı.
Milliyet
