İnternetin kullanıcılara kazandırdığı en büyük kıymet vakit oldu. Artık bir olay hakkında bilgi edinmek için ana haber bülteni saatini ya da yarının gazetesini beklememiz gerekmiyor. İnternet sitelerinden hatta toplumsal medya platformlarından bile en şimdiki haberleri ve bilgileri öğrenebiliyoruz. Bununla birlikte teyit edilememiş, yanlış ya da şuurlu olarak çarpıtılmış içeriklerin sayısı da her geçen gün artıyor.
Teyit edilmemiş bilgi yayılımı tüm dünyadaki en büyük meselelerden bir tanesi. Zira kim olduğu bilinmeyen bir toplumsal medya kullanıcısının paylaştığı teyit edilmemiş bir haber ya da bilgi yüzünden büyük kitleler etkilenebiliyor. Toplumsal medya platformlarında gördüğümüz haber ve bilgileri teyit etmek için birtakım formüller var. Bu prosedürler sayesinde bilgi kirliliğinden uzaklaşarak, gerçeğin ta kendisine ulaşabilirsiniz.
Toplumsal medya bilgilerini teyit etmek için aklınızdan çıkarmamanız gereken prosedürler:
Gördüğünüz haberlere kuşkucu yaklaşın:
Kuşkucu yaklaşımı aslında hayatınızın her alanında kullanabilirsiniz. Birinin söylediği bir kelama, bir yerde okuduğunuz bir bilgiye, bir kitapta anlatılan niyete ve toplumsal medyada gördüğünüz bir habera asla çabucak inanmayın. Farklı teyit formüllerini, aklınızı ve vicdanınızı kullanarak öğrendiğiniz her türlü bilgiyi sorgulayın. Kesinlikle hakikat sonuca ulaşacaksınız.
Genel olarak teyit sistemi de bu kuşku üzerine heyetidir. Öğrenilen bilgiden kuşku duyulması ile araştırma süreci başlar. Araştırma sürecinde çok daha fazla bilgi öğrenilir ve bu araştırma sürecini daha da derinleştirir. Maalesef bilgiye kolay, hakikat bilgiye ise güç ulaştığımız bir devirdeyiz. Bu nedenle kolay ulaşılabilen bilgiden her vakit kuşku etmeli ve yanlışsız bilgi için gayret göstermeliyiz.
Kaynak doğrulamasını deneyin:
Kim olduğu belirli olmayan yeni bir hesap, sırf takipçi ve etkileşim kazanmak için ortaya sansasyonel bir bilgi kesimi koymuş olabilir. Paylaşımı yapan kaynak hesaba gidin ve inceleyin. Uzun müddettir bu işi yapan bir haber ya da bilgi paylaşım hesabı olup olmadığına bakın. Gerekirse bu hesap ile bağlantıya geçerek bilgiyi nereden aldığını sorun. Mantıklı bir karşılık almak için haberin kaynağına inmeye çalışın.
Farklı platformlar üzerinden haberi sorgulayın:
Instagram’da gördüğünüz bir haberi Twitter’dan, Twitter’da gördüğünüz bir haberi Facebook’tan, Facebook’ta gördüğünüz bir haberi yeni akışa sahip bir internet sitesinden de teyit etmeye çalışın. Haber kaynağı bile olsa sadece bir Twitter hesabı tarafından paylaşılan bilginin doğruluğuna güvenmeyin. Kesinlikle farklı kaynaklar ve farklı platformlar da birebir haberi paylaşmış olmalılar.
Google bilakis görsel arama yapın:
Toplumsal medya üzerinden paylaşılan haber ve bilgilerde en büyük aldatmaca görseller üzerinden yapılıyor. Yıllar evvel yaşanmış bir olaya ilişkin manzara, daha yeniymiş üzere paylaşılabiliyor. Herkes tarafından bilinmeyen bir stok fotoğraf, güya gerçek bir olaya ve bir beşere aitmiş üzere paylaşılabiliyor. Google aksine görsel arama ile paylaşılan görselin kaynağına kolaylıkla ulaşabilir ve hakikat bilgiyi öğrenebilirsiniz.
Ekran imajlarına güvenmeyin:
Dünyanın dört bir tarafında ünlü isimlerin ve siyasetçilerin paylaşımlarının ekran fotoğrafları alınıyor ve paylaşımın silinme ihtimaline karşı birtakım bireyler tarafından saklanıyor. Lakin bu durum, büyük aldatmacaların da önünü açıyor. Kolay bir iktisat paylaşımı, üzerinde yapılan ufak değişikliklerle basitçe bir cürüm ögesi haline gelebiliyor. Bu nedenle ekran manzaraları inanılır, haberi teyit eden kaynaklardan biri olarak kabul edilmiyor.
Farklı kaynaklardan tıpkı haberi teyit edin:
Birtakım toplumsal medya hesapları ve internet siteleri, makul bir görüşü ya da ideolojiyi savunma hedefiyle tek taraflı yayın ve paylaşım yapabilirler. Haber yanlışsız bile olsa sadece tek taraflı bir bakış açısıyla yansıtıldığı için okuyucuyu aldatmaya müsaittir. Bu nedenle gördüğünüz haberleri olabildiği kadar çok ve farklı kaynaktan teyit etmeye çalışın. Farklı görüşü savunan hesapların, tıpkı haberi farklı hallerde verdiğini ve aslında olayın değişik olduğunu görebilirsiniz.
Resmi kaynaklara ulaşın:
Günümüzde artık tüm resmi kurumların bir internet sitesi ve toplumsal medya hesabı bulunuyor. Yaşanan olay hangi kurumun yetki alanına giriyorsa o kurum, internet sitesi ya da toplumsal medya hesabı üzerinden kesinlikle bir paylaşım yapıyor ve bu paylaşımlar resmi açıklama olarak kabul ediliyor. Bu nedenle, resmi kaynaklardan yapıldığını gözünüzle görmediğiniz hiçbir açıklamaya güvenmeyin.
Yayın tarihini denetim edin:
Bilhassa Facebook ve WhatsApp kümelerinde sık sık eski haberlerin güya yeni olaylarmış üzere paylaşıldığını görüyoruz. Olay ve haber gerçek fakat tahminen yıllarca evvel yaşanmış ve günümüzde geçerliliği yok. Bu paylaşım biçimi de, bilinçsiz bile olsa, okuyucuyu aldatmaya yönelik bir harekettir. Bu nedenle gördüğünüz haberlerin ve bilgilerin yayın tarihini denetim edin. Yanlışsız bilgi için Google aramasına tarih de eklemeniz kâfi olacaktır. Böylelikle karşınıza husus ile ilgili en aktüel bilgiler gelecektir.
Sadece manşetlere nazaran haberi yorumlamayın:
Clickbait olarak da isimlendirilen tık tuzağı hedefiyle hazırlanan ve yayınlanan binlerce içerik ile toplumsal medya platformlarında karşılaşabiliyoruz. Bu türlü bir maksatla hazırlanan içeriklerin başlıkları yani manşetleri de genel olarak okuyucuyu harekete geçirmeye ve kontağa tıklatmaya yönelik olarak hazırlanır. Bu nedenle yanlış olmasa da net ve açıklayıcı olmayan bilgiler paylaşabilirler. Bu türlü başlığa sahip bir içerik gördüğünüz vakit içeriği ayrıntılı olarak inceleyin.
Referans alabileceğiniz sağlam kaynaklarınız olsun:
Hiçbir vakit bilgi almak için sırf birkaç kaynakla yetinmeyin. Lakin uzun vakittir takip ettiğiniz ve hiçbir yanlış haber paylaştığını görmediğiniz birtakım kaynakları ana referans olarak kullanabilirsiniz. Buralarda da gördüğünüz her habere çabucak inanmayın lakin ‘Burada da paylaşıldıysa gerçek olabilir.’ formunda düşünebilirsiniz. Her kullanıcı, referans alacağı kaynağı kendi tercihlerine nazaran belirleyebilir. Tekrar de herkes tarafından emniyetli olduğunu bildiğiniz kaynakları göz önünde bulundurmalısınız.
Bilgi kirliliğinin önüne geçmek için toplumsal medyada gördüğümüz bilgileri nasıl teyit ederiz sorusunu yanıtladık ve teyit için uygulayabileceğiniz kimi metotları anlattık. Bilgiye kolay, gerçek bilgiye ise güç ulaştığımız bugünlerde gördüğünüz hiçbir şeye çabucak inanmayın ve teyit etmek için birkaç kolay yol uygulayın.
