Dünyanın en tanınan motor sporları ortasında yer alan Formula 1, 2020 yılında pandemi nedeniyle Türkiye Grand Prix’ini yine takvime dahil etmişti. O yarışla birlikte ülkemizde tekrar büyük ilgi görmeye başlayan bu spor, 2021 yılında yeniden Türkiye’ye gelebilir.
Gerek Formula 1 yayınlarının çoklukla abonelik gerektiren kanallarda yayınlanması, gerek ülkemizde motor sporlarının istenilen düzeye gelememiş olması nedeniyle yeni izleyiciler yabancılık çekmişti. Formula 1 tabirlerini sizin için açıkladık.
Formula 1’in kendine has yüzlerce terimi bulunsa da burada yarışlarda en sık duyulan, öğrenildiğinde yarışları daha düzgün anlamayı ve daha uygun değerlendirmeyi sağlayacak, seyir zevkini arttıracak tabirleri ele aldık.
Apex: Bir virajın ülkü merkez noktasına Apex ismi verilmektedir. Fizik derslerinde gördüğümüz merkezkaç kuvveti gereği, pilotlar virajların apex noktasını bulmaya çalışır. Böylelikle aracın gereksiz yere savrulmasının ya da dönerken sürat kaybetmesinin önüne geçmeye çalışırlar.
Şasi: Şasi sözcüğü Formula 1’de de gündelik hayatımızdaki üzere kullanılıyor. Aracın lastiklerinin, süspansiyonunun, motorunun vs. üzerine yerleştirildiği gövdedir. Araçların hafif ve sağlam olması için genelde kompozit karbon materyal kullanılır.
Şikan: Şikanlar, pistlerin fazla düz ve süratli kısımlarında araçların suratını kesmek emeliyle yerleştirilmiş, birbirini takip eden virajlara verilen isimdir. Şikanlar pistlerin güvenliğini düzenlemeye de yardımcı olur.
Kokpit: Pilotların içinde bulunduğu kısımdır. Koltuklar çıkarılabilir özelliğe sahiptir ve pilotlara nazaran özel kalıptan yapılır. Pilotlar kokpitteyken yalnızca ellerini, ayaklarını ve kaskını hareket ettirebilir.
Concorde Muahedesi: 1997 yılında FIA ve Formula 1 kadroları ortasında özel bir muahede imzalandı. Genel olarak yarışlardan ve TV yayınlarından gelen karın paylaşımı, teknik ve sportif düzenlemeler üzere bahisler bu muahede ile belirlenmiştir. Mutabakat birkaç yılda bir yenilenir.
Marka/Üretici: Puanlamada markalar, araç üretiminden bahsederken üretici olarak kullandığımız bu tabirin yepyenisi Constructor olarak geçiyor. Mükafatları şasi üreticisi alır ve genelde marka olarak da onun ismi bilinir. Örneğin Red Bull ekibi bir devir aslında Red Bull Honda olarak yarışmıştır.
Kirli Hava: Hava akımı Formula 1’de epey kıymetlidir. Genel olarak modellemelerde pak hava akımı için planlama yapar. Arabaların ardında kalan hava akımı ise epeyce karmaşıktır ve türbülans yaratır. Bu hava akımına kirli hava denir.
Downforce: Açık hava basıncıyla aracın yere yaklaşmasını sağlayan kuvvet. Downforce arttıkça araç yere daha fazla yapışır. Böylelikle araçlar yola tutunabilir.
FIA ve FOA: Sırasıyla Fédération Internationale De L’Automobile (Uluslararası Araba Federasyonu) ve Formula One Association (Formula 1 Birliği).
G Force: Yüksek süratlerde pilotların bilhassa baş ve boyun bölgelerine binen güç. Eylemsizlik ve açık hava basıncı nedeniyle pilotların üzerine binen baskıyı tabir eder.
Grand Prix: Yarışların her birine verilen isim. Her bir Grand Prix’in uzunluğu ve cins sayısı değişse de genel kural 305 kilometreyi kapsayan en az sayıda çeşit atılması biçimindedir.
Grid: Sıralama Tipleri sonrasında ortaya çıkan başlangıç sıralaması. 22 araba birden tıpkı çizgiden başlayamayacağı için bir sıralamayla dizilmeleri gerekir.
Grip: Tutunma, aracın piste tutunabilme kapasitesi.
Ground Effect: Arabanın alt kısmında hava kanalları kullanılarak sağlanan ve yere tutunma hünerini arttıran bir özellik.
Lastik hamuru: Lastiklerin farklı yapıları bulunabilmektedir. Yumuşak lastikler ile daha süratli tipler atılsa da aşınma daha fazladır. Sert hamurda ise araçlar daha yavaştır lakin lasitk daha az aşınır. Orta hamur ise ikisi ortasındaki bir istikrardır. Yarışlara her üç cinsten de lastik getirilir. Bunlara ek olarak yağmur lastikleri de hazır bekletilir.
Kerb: Virajların yan tarafından yer alan, çoğunlukla kırmızı beyaz renklere sahip yumuşak eğimli tümseklere verilen isim.
KERS: Kinetik Güç Geri Dönüşüm Sistemi. Araç fren yaptığında ortaya çıkan ve kullanılmayan sıcaklığı kinetik güce dönüştürür. Bu güç ani hızlanmaya yardımcı olması için kullanılabilir.
Padok: Pit alanı ve garajların çabucak gerisinde yer alan yarış merkezi. Basın merkezleri, grupların araçları üzere çeşitli yarış ögeleri burada bulunur.
Pit Alanı: Yarış teknikerlerinin, pit grubunun, garajların ve servis ceplerinin bulunduğu kısımdır.
Pit Stop: Araçların yarış esnasında pit alanına giderek aracın lastik değişimi üzere süreçlerini gerçekleştirdikleri mola.
Sıralama: Yarışa başlama sırasının belirlendiği kademedir. Günümüzde 3 kesime ayrılmıştır. Birinci bölümde ve ikinci dalda en yavaş pilotlar elenir. Son dalın birincisi yarışa birinci sıradan başlama hakkı kazanır.
Pole Position: En ön sıradan başlama durumudur. Sıralama çeşitlerinin son etabında en süratli olan isim buradan yarışa başlar.
Spin: Formula 1 araçlarının kendi eksenleri etrafında dönmeleri durumudur.
Spoiler: Araçların art kısmında yer alan ve yere basma kuvvetini arttıran kesim.
Understeer: Formula 1 aracının art kısmında ön kısımdan daha fazla tutunma ve yere basma kuvveti olmasıdır.
