20 yıldır NASA ile birçok proje yapan ve atık sulardan amonyağı ayırmak üzere projelere imza atan Prof. Dr. Berrin Tansel’in Amerikan Etraf Mühendisliği ve Bilim İnsanları Akademisi (American Academy of Environmental Engineers & Scientists – AAEES) Bilim Ödülü’nü kazanması, yurt dışında çalışan bilim insanlarının ülkemize tekrar kazandırılması gerektiğini gözler önüne seriyor.
ABD’ye Fulbright bursuyla etraf mühendisliği eğitimi için giden Berrin Tansel 1978 yılında ODTÜ Kimya Mühendisliği Kısmı’nden mezun oldu. Daha evvel birçok mükafatı de bulunan Prof. Dr. Berrin Tansel’in muvaffakiyetleri Türk bilim dünyası için kıymet biçilemez.
“İlk kere Kennedy Uzay Merkezi’nde Uzay Hayat Bilimleri Laboratuvarı’nda 2 yaz filtrelerle ilgili çalıştım”
Prof. Dr. Tansel şöyle anlatıyor; “1991 yılında üniversitede çalışmaya başladıktan sonra su temizleme konusunda büyük bir proje aldım. O proje yağların sudan ayrılması hakkındaydı. O hususta birkaç teknolojiyi araştırdık. Bunlardan bir tanesi filtrelerin tıkanmamasını önlemek için yaptığımız bir çalışmaydı. NASA’yla çalışmalarım 20 yıldır sürüyor. Birinci sefer Kennedy Uzay Merkezi’nde Uzay Hayat Bilimleri Laboratuvarı’nda 2 yaz filtrelerle ilgili çalıştım. Uzaya giden araçların içinde o vakitler ne kadar su gerekiyorsa o kadar su konuyordu ve uzaya giden araçların yarısından birçok su ile doluydu. Bu çok büyük bir zorluğa sebep oluyordu. Uzaya insan gönderebilmek için suyun, özellikle atık suyun, döndürülebilir halde kullanılabilmesi gerekiyordu. Uzaya gönderilen araçlardaki su ölçüsü dünyadaki kullanıma nazaran az. Lakin uzay aracının içerisinde çok büyük yer kaplıyordu. Astronotların atık suları dünyadaki atık sulara nazaran daha konsantre. Onun için suyu arıtmak için daha değişik teknolojiler gerekiyor. Bu arıtmanın bir kesimi olarak da filtreler gerekiyor. Uzayda yer çekimi olmadığı için bu filtrelerin daha değişik bir formda çalışması gerekiyordu. Bu hususta birtakım çalışmalar yaptık ve suyun döndürülebilir hale gelmesine katkı sağladık”.
Amonyağın sudan ayrılması birinci öncelik:
Tansel tıpkı vakitte astronotların atık sularının dünyadaki atık sulara nazaran 40-60 kat “daha konsantre” olduğunu tabir ediyor. Teknoloji geliştirme alanının buraya döndüğünü belirten Tansel; “Bu suyun içerisinde yüksek ölçüde azot ve amonyak var. Suyun kullanılabilir hale getirilebilmesi için evvel amonyağın ayrılması gerekiyor. Bu amonyağı ayırmak için NASA’da bir teknoloji geliştirilmiş ve patenti alınmış. Biz iki yıl evvel bu projenin dünyada bu türlü bir teknolojiyi nasıl kullanabiliriz ve bunu şu anda su temizleme niyetleri için nasıl kullanabiliriz diye bir araştırma yaptık ve o teknoloji şu anda dünya için gelişmiş vaziyette değil, biraz daha geliştirilmesi gerekiyor. Önümüzdeki yıllarda bu teknolojiyi geliştirmek için uğraşacağız, deneyler yapacağız. Teknoloji epey verimli şu anda dünyada kullanılan metotlara nazaran. Bunu geliştirebilirsek atık suları daha uygun, daha verimli daha âlâ bir biçimde temizleme imkanını yaratabileceğiz” diyor.
Tansel açıklamalarında her bir projenin yeni projeler oluşturduğunu ekliyor ve şöyle devam ediyor; “Elimde birkaç tane proje var. Hepsi sularla ilgili. Suların verimli bir halde nasıl kullanılabileceğini araştırıyoruz. Daha düzgün daha değişik niyetlerle nasıl daha çabuk ve ucuz formüllerle suyu temizleyebiliriz bir mevzumuz da bu; borulardaki su kaybını nasıl azaltabiliriz? Su seslerini dinleyerek suyun nerelerden sızdığını bulmaya çalışıyoruz. Öbür bir projemiz de sudan petrol kirliliğini nasıl ayırabiliriz? Özellikle kıyı kısımlarında olan petrol sorunu epeyce fazla su kirliliğine sebep oluyor” diye anlatıyor.
Her yıl yalnızca bir şahsa verilen Amerikan Etraf Mühendisliği ve Bilim İnsanları Akademisi Bilim Mükafatı hem Tansel’i hem de bizleri epeyce keyifli etti.
Sizler bu hususta ne düşünüyorsunuz? Lütfen yorumlarında belirtin.
