Açık artırmalarda satılan pahalı eserler karşılığında alıcılar “fiziksel bir varlığa” yani yapıtın kendisine kavuşurlar. Pekala açık artırmayı internet üzerinden yapsak ve tablolar da dijital olsa? Öteki biri bu tabloları, sesleri, evrakları kopyalayıp öbür bir yerde satamaz mı? Daha da kıymetlisi beşerler, her şeyin kopyalandığı internet ortamındaki bir varlığa para harcayacak kadar delirdiler mi? Tüm bunları sağlayan NFT nedir?
Delirmediler, zira NFT var. Kripto paraların da temelinde bulunan blokzincir (blockchain) teknolojisi sayesinde dijital bir varlık -tıpkı gerçek hayattaki gibi- korunabiliyor. Kelam konusu varlık, yalnızca sahibine ilişkin olacak formda şifreleniyor.
Kısaca NFT nedir?
Açılımı “Non-Fungible Token” formunda olan NFT’nin resmi bir Türkçe karşılığı yok, lakin biz “değişimi mümkün olmayan para” halinde çevirebiliriz. Lakin buradaki ‘para’ sözü, beşerler için pahalı olan rastgele bir varlık olabilir. Bir sanat yapıtı, bir tweet, bir görüntü, okuğunuz bu satırların yer aldığı internet sayfası, içerisindeki görseller, yaptığınız yorumlar, Instagram’da attığınız son hikaye… Uygun koşullar sağlandığınada dijital ortamdaki her şey bir NFT olabilir.
NFT’ler, gerçek dünyadaki koleksiyon bedeli taşıyan kesimlerin dijital dünyadaki yansımaları olarak da tanımlanıyor. Bu hususta en tanınan örneklerden birisi de 90’lı yıllarda tanınan olan futbolcu kartları. Bugün tekrar futbolcu kartları tanınan olsa, muhtemelen Christiano Ronaldo’nun ya da Mesut Özil’in kartı paketlerden daha az çıkar, bu sayede daha bedelli olurdu. NFT’leri bu kartların kopyalanamayan dijital bir versiyonu olarak düşünebiliriz.
Öteki taraftan NFT’lerin aslında bir müddettir dijital sanat dünyasında kullanıldığını da görüyoruz. Karikatüristlerin telif krizlerine kökten bir tahlil getirecek bu teknolojik yaklaşım, geçtiğimiz günlerde Uykusuz mecmuası tarafından da kabul görmüştü.
NFT nasıl çalışır?
Günümüzde pek çok NFT, Ethereum blokzincirinin bir modülüdür. Başka kripto paraları geliştirenler de birebir ağ üzerinde kendi NFT’lerini inşa edebilirler. Fakat NFT’ler, Ethereum örneğinde olduğu üzere kripto paradan farklıdır. Farklı bilgilerin işlenmesi ve şifrelenmesi gerekir. Kripto paralar madencilik prosedürleri ile üretilebilir, lakin NFT’ler üretilemez ya da değiştirilemez.
Pekala yaklaşık 50 milyon TL’ye satılan şu görüntüyü internette paylaşmak kabahat mu?
Hayır, değil. NFT ile şifrelenen bir dijital varlığı istediğiniz üzere indirin, kopyalayın cürüm işlemiş olmazsınız. Ünlü tabloları kuşe kağıda basıp satanlar nasıl kabahat işlemiyorsa siz de cürüm işlemiş olmuyorsunuz. Zira kelam konusu kopyayı internetten indirip basan, satan ve alan şahıslar o yapıtın bir kopya olduğunu kabul ederek bu süreci yapıyorlar.
NFT’ler sayesinde milyonlarca defa sefer kopyalanan bir yapıtın gerçeğine yalnızca bir kişi sahip olabiliyor. Şayet bu eser orijinaliymiş üzere pazarlanır, beşerler dolandırılmaya kalkılırsa işte burada hukuk devreye girip cürüm işlendiği kanıtlanabiliyor.
NFT’ler ile neler satılabiliyor, işte size bir kaç aktüel örnek:
Mesut Özil’in “geleceğin krampon ve forma” dizaynları NFT sayesinde satılmıştı:
Yakın vakitte Fenerbahçe’ye transfer olan Mesut Özil de NFT’lerle yakından ilgileniyor. Hatta Mesu Özil, bu işle ilgilenen Genies Wearable ve Marvel sinema afişlerini tasarlayan dijital sanatçı Bosslogic ile muahede yaparak tasarladığı “Mesut Özil Next Chapter Boots ve The Kit” koleksiyonu, Şubat 2021’de NiftyGateWay ismindeki bir platform üzerinden açık artırma ile satıldı. Ayakkabı 1.886 dolar, forma ise 2.525 dolara yeni sahibine ilişkin oldu.
Olağan ki ayakkabı ve formanın yeni sahibi bu dizaynları gerçek hayatta giyip futbol oynayamaz. Lakin yapılan satış, NFT’lerin nasıl değerlendiğine dair hoş bir örnek. Şayet dünyaca ünlü bir futbolcuysanız, dünyaca ünlü bir dijital sanatçı ile anlaşabilir; tasarlanan yapıtları Ethereum altyapısında NFT olarak şifreleyebilir, internetten satabilirsiniz. Buradaki satış sayfasından da görebileceğiniz üzere Mesut Özil’in koleksiyonu artık bir öteki şahsa ilişkin. Gelecekte rastgele bir firma ya da insan, Özil’in dijital krampon ve formasını kendi ismine alıp satabilecek.
Aşağıdaki hayalete birileri 3.600 dolar para verdi:
Evet, çoğumuzun kulağına biraz saçma gelebilir. Fakat üzerinde Gucci logoları olan bu hayalet çizimi, açık artırma platformu NiftyGateWay’deki Danny isimli bir kullanıcı tarafından 3.600 dolara satın alındı. Trewor Andrew isminde bir dijital sanatçı tarafından hazırlanan GIF, sahibi Danny tarafından, birebir platformda tam 16.300 dolardan tekrar satışa koyuldu.
YouTuber Logan Paul, NFT ile kendi Pokemon kartlarını satıyor:
Üstteki kart 38.500 dolara alıcı buldu. Evet, dünyanın en ünlü YouTuberlarından birisi, tekrar kulağa saçma gelecek bir formda, kendisinin yer aldığı dijital bir Pokemon kartları satıyor. NFT’lerin hudutlarının olmadığını gösteren bir örnek olarak ele alabiliriz. Sonuçta aracı değişse de alıcısı olan her şeyin ticareti yapılabiliyor 🙂
Elon Musk’un eşi Grimes, yapıtlarını bu yolla satarak 6 milyon dolar gelir elde etti:
()
Müzisyen olan Grimes’ın yapıtları Nifty Gateway üzerinden açık artırmaya çıkarıldı. Üstteki 10 saniyelik görüntüye 6,6 milyon dolar ödeyen tıpkı kişi, Grimes’ın yalnızca bir görüntüsüne 380 bin dolar ödeyerek yeni sahibi oldu. Grimes ise çeşitli görüntüler ve imgelerden oluşan 10 kesimlik koleksiyonun tamamını satarak 6 milyon dolar gelir elde etti. Grimes’ın sattığı Mars ve Dünya görüntüleri, koleksiyondaki en dikkat cazip eserler ortasında.
Herkes tarafından erişilen, lakin tek bir şahsa ilişkin olan dijital varlıkların geleceği:
Mona Lisa tablosunu bugün internette üzerindeki boya çatlaklarına kadar inceleyebilirsiniz, lakin tablonun tek bir sahibi var: Fransa. Mona Lisa üzere yapıtları uzun çalışmalar ile teğe bir formda kopyalayıp özgünmüş üzere satanlar da oldu. Hatta Mona Lisa’nın şu anda sergilendiği Louvre müzesi üzere, bir yapıtının gerçekliği üzerine baş yoran uzmanlara sahip kurumlar da bu sorunu yaşadı.
Webrazzi’den Tuğçe İçözü’nün haberine nazaran New York’taki bir sanat galerisi olan Knoedler, 90’lı yılların sonunda 60’ın üzerinde uydurma sanat yapıtı aldı. Bu yapıtlardan birisine o periyot 750 bin dolar ödeyen galeri işletmecileri, yapıtı 5,5 milyon dolara satarak fecî bir kâr elde etti. Mesela sanat ve para olduğunda dolandırıcılık örneklerini saymakla bitiremeyeceğimiz kesin.
Sanat yapıtları üzerinden açıkladık lakin yazını girişinde de bahsettiğimiz üzere, uygun kaidelere sahip her dijital varlık, her dijital eser, internetteki her aktivite aslında bir NFT olabilir. Olağan ki karşılığında alacağı bedeli belirleyen şey, kelam konusu NFT’nin benzersizliği, özgünlüğü, bilinirliği olacaktır. Sonuçta Mona Lisa’yı o denli sıradan birisi üretmedi, Twitter’da atılan birinci tweet, internet tarihi açısından çok değerliydi.
NFT’ler ve blokzincir teknolojisi hakkındaki görüşlerinizi yorumlara bekliyoruz 🙂
