Optik illüzyonlar, toplumsal medyanın en sevdiği içerik cinslerinden biri. Şahısları etkileşime geçiren ve kısa müddette gelen onlarca farklı yanıtla viral olan bu tıp illüzyon sorularının her birinin gerisinde aslında epey bilimsel karşılıklar yatıyor. Lakin bu bilimsel gerçekler her vakit tek bir yanlışsız yanıt olmasına yönelik değil, kimi vakit da neden bir sürü farklı karşılık olduğunu bize açıklıyor.
Geçtiğimiz günlerde Twitter’da ortaya çıkan yeni bir optik illüzyon sorusu, bu durum için olağanüstü bir örnek. Kelam konusu paylaşımda birbirine epeyce yakın renk tonlarından oluşan bir görsel yer alıyor ve sorumuz epey kolay: ‘Bu fotoğrafta kaç renk görüyorsunuz?’
3 renk gören de var, 17 renk görende:
Paylaşımı göremiyorsanız buraya tıklayabilirsiniz.
Doğal ki varsayım edeceğiniz üzere paylaşımın viral olması sonrası soruya binlerce karşılık geldi. Gelen karşılıklar ise birkaç ortak yanıt üzerinde şekillendi. Büyük çoğunluk 3, 11, 17 yanıtlarını verirken sayıyı 20’ye çıkaranlar ya da tek renk gördüğünü söyleyenler de vardı.
Pekala karşılıklar ortasında bu kadar fark olmasının sebebi ne? Aslında bu sorunun tek bir yanıtı yok zira gözlerimizin renkleri farklı düzeylerde algılaması tek bir sebeple olmuyor. Yaşa, cinsiyete, renklere baktığımız ekrana, ortamdaki ışığa ve hatta retinalarımızın yapısına nazaran bile bu karşılıklar farklılık gösterebilir.
Beynimizin daha fazla ve daha âlâ algılayabilmek için oynadığı bir oyun:
Lakin bu durumu tüm bunların dışında genel bir fizyolojik illüzyonla açıklamak da mümkün; lateral inhibisyon (yanal inhibisyon, yanal engelleme). Buna nazaran nöronlar, öbür nöronlar tarafından baskılanır; uyarılmış nöronlar, yakındaki nöronların aktivitesini mahzurlar. Bu da duyu algımızı sertleştirmeye yardımcı olur.
Ünlü fizikçi Ernst Mach’un geliştirdiği ve March bantları olarak da anılan bu duruma nazaran, imgede kontrastı artıran da tam olarak budur. Daha açıklayıcı olmak gerekirse şöyle düşünelim; birbirine çok benzeyen iki farklı renge bakarken beynimize iki hudut hücresinden birebir anda misal bir sinyal geldiğinde, beynimiz bunu tıpkı olarak algılamaya yatkın.
Lakin yeniden beynimiz, bu tıp ufak yanlışlara düşmemek ve çok daha fazla misal rengi algılayabilmek için savunmasını da geliştirmiş durumda, bu da Ernst Mach’ın açıkladığı lateral inhibisyon ile oluyor. Birbirine yakın renklere dair gelen sinyaller bu sayede başka ayrı değerlendirilip birebir anda çok daha fazla rengi görmemize imkan sağlıyor.
