ABS, frenlerin kilitlenmesine karşılık geliştirilen bir güvenlik tedbiri olarak birçok araçta yıllardır yer alıyor. Bilhassa ani fren yapma ihtiyacı duyduğumuz durumlarda işimize yarayan ABS’yi hepimiz araç özellikleri ortasında görüyoruz, ama ne işe yaradığını tam olarak bilmiyoruz.
Araçta yer alan güvenlik donanımlarının tahminen de en değerlilerinden biri olan ABS, 2004 yılından bu yana Avrupa Birliği standartlarının koştuğu mecburilik nedeniyle üretilen tüm araçlarda bulunuyor. Birçoğumuzun aracında bulunan ancak ABS nedir, nasıl çalışır? sorularının karşılıklarına ve ABS’nin tarihçesine yakından bir göz atıyoruz.
ABS nedir?
Çok tecrübeli bir şoför olsanız dâhi, yolda karşınıza çıkan tehlikeler sonucunda kendinizi birden fren pedalına sonuna kadar basarken bulabilirsiniz. İşte tam bu noktada ise ABS devreye girer. Frene fazla yüklenilmesi sonucunda meydana gelen tekerleklerin kilitlenmesi genelde daha makûs sonuçlara yol açar. ABS ise tekerlerleklerdeki fren basıncını azaltır ve kilitlenmeyi önler. Bu sayede araç bir yandan yavaşlarken, şoförler de direksiyon hakimiyetini korumuş olur ve hareket yapıp tehlikeden kurtulma talihi artar.
ABS ne vakit kullanılmaya başlandı?
Türkçe’ye Kilitlenme Aykırısı Fren Sistemi olarak çevrilen ABS’nin birinci ortaya çıkışı 1920’li yıllara kadar uzanmaktadır. Almanya merkezli uçak üretici firması Voisin, ABS’nin hidrolik ile çalışan birinci versiyonu üretmiş ve birinci patenti almıştır. Bunu takiben birinci olarak 1950’li yıllarda üretilen uçaklar ABS’ye sahip olmaya başlamıştı. Takvimler 1960’ları gösterdiğinde ise Alman silahlı kuvvetleri hidrolik sistemi bir kenara bırakıp daha gelişmiş transistörlü ABS sistemini uçaklarına entegre etti. Hidrolikli ABS sistemi ise birinci olarak İngiliz araba üreticisi Jensen Motors tarafından 1967 model Jensen FF isimli araçta kullanmıştır.
1970’li yıllarda tümleşik devrelerin üretiminin yaygınlaşmasıyla birlikte birçok araba de ABS’ye sahip olmaya başladı. 1978 yılında tekrar Almanya’da üretilen Mercedes S serisi ve BMW 7 serisi arabalar ABS’ye sahip oldu. Günümüze kadar teknolojinin gelişmesiyle birlikte daha düşük maliyetle, daha kompakt boyutlarda üretilebilen ABS fren sistemleri, artık araba dünyasında bir güvenlik standardı hâline gelmiş oldu.
ABS nasıl çalışır?
ABS’nin çalışma mantığı aslında şoförlerin günlük hayatında kullandığı ve hayli fazla aşina olduğu kadans frenleme tekniğine dayanıyor. Fren pedalını kısa aralıklarla pompalama ile gerçekleştirilen kadans frenleme tekniğinin daha gelişmiş versiyonu olan ABS, bu süreci elektronik sensörler sayesinde, bir insanın gerçekleştiremeyeceği süratte ve aralıklarda yapıyor. ABS sistemlerde her tekerleğin suratını ve evresini takip eden farklı sensörler bulunuyor.
Bu sensörler bir tekerleğin, fren anında başkalarından daha yavaş dönmeye başladığını fark ettiğinde, tekerlekteki fren basıncını milisaniyelik pompalama hareketi ile azaltıp tekrar geri getirerek tekerleği stabil duruma getiriyor. Bu sayede tekerlek kilitlenmesinin önüne geçiliyor ve şoför yavaşlarken bir yandan da direksiyon hakimiyetini kaybetmemiş oluyor.
Örnek verecek olursak bir otobanda yüksek süratli ilerlerken yolda bir mani ile karşılaştınız. İçgüdüsel olarak frene bastığınızda yüksek surattaki tekerleklere uygulanan fren basıncından ötürü tekerlekler kitlenecek ve araç kaymaya başlayacaktır. Bu durumda ise aracın hakimiyeti kaybedileceği için fren uzaklığı artacak ve hareket talihi kalmayacaktır. ABS ise birebir senaryoda fren yaptığınızda; kademeli olarak pürüze kadar aracın suratını büyük ölçüde azaltır ve tekerlekler kilitlenmeyeceği için manisi aşmak için şoföre kâfi hareket alanı sağlar.
ABS’nin avantajları nelerdir?
ABS’nin deneylerle ve kullanıcı tecrübeleriyle kanıtlanmış birçok yararı bulunuyor. Gerçek vakitli araştırmalar sonucunda ABS fren sistemine sahip araçların daha az ölümcül kazalara karıştığı gözlemleniyor. Bunun yanı sıra bilhassa kuru ve ıslak yollarda ABS’li araçlar daha az ön çarpışma istatistiğine sahip oluyor ve ABS’li araçların yoldan çıkma oranları ABS’siz araçlara nazaran daha düşük olarak karşımıza çıkıyor. ABS’nin sağladığı otomatik frenleme basıncı sayesinde şoförler önlerindeki tehlikeye ve yapacakları harekete daha fazla dikkat vererek mümkün kazalardan kaçınabiliyor.
ABS’nin dezavantajları da var?
Her ne kadar ABS bir güvenlik standardı hâline gelmiş olsa da bu sistemin kimi dezavantajları da bulunabiliyor. ABS fren sistemi bilhassa yumuşak, çamurlu yahut ağır karlı yüzeylerde çok efektif çalışamıyor. Karlı, çamurlu ve yumuşak yüzeye sahip düşük kavramalı yollarda ABS sisteminin bir nevi başı karışabiliyor ve fren basıncını fazla düşürerek aracın duruş aralığını uzatabiliyor, zira bu şekil yollarda tekerleklerin kilitlenmesi, yumuşak yüzeye aracın gömülmesini sağlıyor. Bu sayede araç daha güzel bir tutuşa sahip oluyor ve daha kısa aralıkta kritik frenler yapılabiliyor.
ABS nedir, nasıl çalışır? Sorularını yanıtladığımız ve ABS fren sisteminin kimi özelliklerine yakından baktığımız içeriğimizin sonuna geldik. Sizler ABS hakkında neler düşünüyorsunuz? ABS’nin size nazaran avantajlarını ve dezavantajlarını bizlerle yorumlar kısmından paylaşmayı unutmayın.
