Herkes bir yarıyıl ‘hayır’ diyememenin pençesine düşmüş ve pek çok yapmak istemediği şeyi yapmak zorunda kalmıştır. Günlük yaşamda dahi ‘hayır’ demek güç bir şey, ancak mevzu iş yaşamı olunca gidişat daha da güçleşiyor. İşvereninize ya da idareyicinize manalı gördüğünüz bir sebeple ‘hayır’ demek ne yapmalı? İş yaşamı herkese ‘evet’ dediğiniz ve beğenmediğiniz işleri yaptığınız bir alan mı olmalı? Tabi ki hayır.
Galibiyetli bir iş yaşamı için ‘hayır’ demeyi öğrenmek gerekiyor. Mevzunun netlikle cesaret, özgüven ya da baskın bir kişilik olmakla ilgisi yok. Öğrenmeniz gereken sadece bazı temel irtibat teknikleri. Bu irtibat teknikleri sayesinde ‘hayır’ demek daha öncekisi kadar güç olmadığı gibi ne sizi ne de karşı tarafı üzecektir.
Bu mevzuda aşırısıyla kafa patlayan “How Will You Measure Your Life? Yaşamınızı Nasıl Ölçersiniz?” kitabının yazarı Karen Dillon’ın değindiği bazı ehemmiyetli noktalar var. İnsanların iş yaşamında öne çıkmak, herkes gibi olmamak, bir ekip oyuncusu olduğunu göstermek, aranılan birey olmak için gelen önerilere çoğunlukla ‘evet’ dediğini, ancak bu vaziyetin şahısta yoğun strese ve gerginliğe neden olduğunu söylüyor.
“Failure to Communicate” kitabının yazarı Holly Weeks ise ‘hayır’ demenin hem şahsın hem de firmaların galibiyeti için ne kadar ehemmiyetli olduğunu vurguluyor. Makûs haber vermenin iyi bir yolu olmadığını belirten Weeks, bu mevzuda bazı temel irtibat tekniklerinin bilinmesinin ‘hayır’ demek için bireylere yeni yollar kalemtıraşını söylüyor.
Herkesin bildiği gibi ‘hayır’ var, ‘hayır’ var. Gelen rastgele bir öneriye bir anda duygusuz bir biçimde negatif cevap vermek herkes için can sıkıcı olabilir. Ancak gelen önerinin bütün olarak ne olduğunu düşünmek, verilen cevap negatif olsa dahi hem öneri edeni hem de yalanlayanı memnun edecek bir cevap olabilir.
Gelen öneriyi enine boyuna değerlendirin. Kabul faktörüz ya da yalanlamanız gidişatında yaşamınızda değiştireceği artı ve eksi kıymetleri bütün olarak tanımlayın. Şayet eksiler göze batacak kadar fazla görünüyorsa yalanlamamanız için hiçbir neden yok demektir.
Elbette sarih laflı olmaktan maksat ‘hayır istemiyorum’ diyerek mevzuyu kestirip atmak değil, mevzu ile alakalı tanımlamış olduğunuz artı ve eksi vaziyetleri karşı tarafa doğru bir biçimde iletmek. Başka Bir Deyişle gelen öneriyi kabul etmek sizin kariyerinize ya da günlük yaşamınıza negatif tesir yapacaksa öneri eden taraf bunu öğrenmelidir.
Misal vermek gerekirse; “Şayet bu işi de kabul edersem elimdeki diğer projeler aksatmak zorunda kalırım ya da bugün fazla mesaiye kalamam zira eşimin doğumgünü” gibi tümceler, hem sizi istemediğiniz bir işi yapmaktan kurtarır hem de karşı tarafa ‘hayır’ deme sebebinizi sarih bir biçimde sunar. Elbette, palavra söylememek koşuluyla.
İş dostlarınız yeni bir proje aldılar ve sizden takviye istiyorlar diyelim. Ancak siz, o projeye de dahil olursanız zati sizin mesullüğünüzde olan diğer projelerin aksama vaziyeti mevzubahisi. Dolaysız olarak verilecek bir ‘hayır’ cevabı yerine projeye bütün olarak dahil olmasanız dahi takviye edebileceğiniz mevzuları mesele.
‘Hayır ben yokum.’ gibi sert bir alternatif ile uzaklaşmak yerine, ‘Bu projede yer alamam ancak yapabileceğim dayanakları yapabilirim.’ demek, hem negatif cevabın eforunu eksiltecek hem de karşı tarafa istediğinin bir kısmını vermiş olacak. Başka Bir Deyişle hem bir ekip oyuncusu olmaya devam edeceksiniz hem de kendi işlerinize hasar vermeyeceksiniz.
Kaba cevap kavramını hayal eforunuzun hududuna kadar genişletebilir ve neticelerini varsayım edebilirsiniz. Bu sebeple sert cevaplardan her zaman kaçının. Ancak kibar olacağım diye ‘hayır’ dediğinizin bütün olarak anlaşılmadığı, sarih uçlu, karşı tarafa ‘yarın bir daha sorayım’ diye düşündürecek cevaplardan kaçının.
Şu an meşgulüm, belki düşünebilirim, yarın tekerrür konuşalım gibi bir nevi karşı tarafa ümit veren cevaplardan kaçının. Şu an değil aylar süresince meşgulsünüz, düşünmeyeceksiniz zira bu işi istemiyorsunuz, yarın tekerrür konuşmayın zira fikriniz değişmeyecek. Hem kendinize hem de öneri veren iş dostunuza, işvereninize, alıcınıza karşı dürüst olun.
Hang irtibat tekniğini uygulayarak, nasıl güzel bir ‘hayır’ cevap vermiş olursanız olun; netice olarak negatif bir cevap verdiniz ve karşınızdaki bireyi yalanladınız. Asaplı, mutsuz, drama başka bir deyişle olumsuz bir tepki almaya hazır olmalısınız. Zira dürüst olalım, kimse ‘hayır’ cevabı almaktan sevmez.
İlk olarak, aldığınız olumsuz tepkinin sadece o anlık olduğunu unutmayın. Kolay kolay hiç kimse karşısındakine uzun müddet kin gütmez. Bu sebeple asla aldığınız olumsuz bir tepkiye, siz de olumsuz bir tepki göstermeyin. Bu asabın, yeisin, mutsuzluğun kısa süreli olduğunu ve zaman geçince bu vaziyetin ortadan kalkacağını kendinize andırdırın.
Koşmadan evvel yürümelisiniz. Her mevzuda olduğu gibi ‘hayır’ demek mevzusunda da pratik yapmalısınız. Sesli olarak bir şeylere itiraz ederek bu mevzudaki utangaçlığınızı atabilirsiniz. Ayna karşısında, güvendiğiniz bir dostunuzla, ailenizden biriyle kısa yalanlama senaryoları hazırlayarak bunları oynamak bereketli bir alıştırma olacaktır.
‘Hayır’ diyemediği için kabahatliyi bağışlayan bir egemen, yalanlayamadığı için zanlıyı hapsetmekten bırakan bir polis ya da sporcuya ayıp olmasın diye her zaman pozitif karar veren bir hakem yok. Başka Bir Deyişle her işin pozitif tutum gerektirdiği kadar negatif tutum gerektiren güzergahları da var. Bu istikametleri bütün olarak manevileştirmek, güçlü bir kariyer için en lüzumlu özelliklerdendir.
Önceliklerinizin değişip değişmeyeceğinden emin olun. Bir ekip oyuncusu olduğunuzu göstermek için değişik takviye etme alternatiflerini mesele. Net ama sert ya da fazla kibar olmayan bir tonda cevap verin. Asıl nedeninizi dürüst bir biçimde söyleyin. Karşı tarafın sizi net bir biçimde kavradığından emin olun. Yüksek sesle ‘hayır’ deyin, bir gün alışacaksınız.
Harward Business Review internet sitesi, iş yaşamında ’hayır’ diyebilmek için yapmanız ve yapmamanız gereken bazı şeyleri listeledi. Listeye göre, negatif bir cevap vermeden evvel ve cevap sırasında dikkat faktörüz gereken bazı noktalar var.
Günlük yaşamda dahi güç olan ‘hayır’ demek, iş yaşamı için daha da güç. Ancak hiçbir şeyin dünyanın sonu olmadığını unutmayın. İstemediğiniz iş yükleri altında ezileceğinize, karşı tarafa dürüst ve net bir biçimde ‘hayır’ cevabını vermeye hemen başlayın.
