Waymo, Cruise ve Baido üzere birçok marka, büsbütün otonom araç sanayisinde öncü hale gelerek önemli manada muvaffakiyet elde etmeye başladılar. Hatta 2020 prestijiyle Çin, şoförsüz robotaksi Baidu Apollo’nun hizmet vermeye başladığını açıklamıştı.
Tesla da binek araba konusunda sanayinin önünde geliyor. Birbirinden son derece farklı olsalar da otonom araçların ortak noktalarından biri, gelişmek için çok daha uzun vakte gereksinim duymaları. Tıpkı bilim kurgu sinemalarında olduğu üzere otonom araçları benimsememiz için onlarla ortamızda inançlı bir bağ kurmamız gerekiyor. Dünya çapında yapılan anketlere bakılırsa, bu bağ şimdi güçlenmiş değil. Doğal bundan en az bir 10 yıl sonra, durum tıpkı olmayabilir. Şimdilik, otonom araçlara güvenmememiz için birçok sebep bulunuyor.
Otonom araçlara üreticilerinden daha çok güveniyoruz
Piyasaya sürülen onlarca araba, şoföre yardım edebilmesi açısından birçok teknolojik donanımla birlikte geliyor. Hayatımıza birinci evvel sürat sabitleyiciler girdi, başta bunun ileri teknoloji olduğunu düşünürken akabinde şerit takip asistanları, acil durum frenlemeleri ve yaya ve bisiklet algılama üzere bir dizi bilhassa tanıştık.
Artık sürat sabitleyiciye nasıl kolay bir donanım gözüyle bakıyorsak, bundan 10 sene sonra da bu özelliklere tıpkı gözle bakacağımıza eminim. Neden mi? Tesla başta olmak üzere birçok araba üreticisi, otonom araçlarını en kusursuz hale getirebilmek için sürat kesmeden çalışıyor.
Tesla, Audi, Renault, Mercedes ve Volvo üzere onlarca markanın bir sonraki amacı, teknolojinin en büyük nimetlerinden yapay zekayı araçlarına entegre etmek. Burada büyük bir yanılgının altını çizmek istiyorum. Bizler, yani son kullanıcılar, bu yarış için gereğinden erken ve fazla heyecanlanıyoruz. Tesla’dan ya da Volvo’dan çok daha evvel, otonom araçların sahiden emniyetli olduğunu düşünüyoruz.
Sanıyorum ki otonom araçlar, bizleri bilim kurgu sinemalarına yakınlaştıran en büyük yeniliklerden biri olacak lakin vakit, bu teknolojiyi benimsemek için çok erken. Araba üreticilerinin önünde uzun bir yol var ve ne yazık ki bu yolda edinilen deneyimler, gerçek hayatta yaşanan trajik olaylardan elde ediliyor.
Sizlere Tesla’dan bir örnek vermek istiyorum. 2016 yılında Tesla’nın tam otonom paketi geliştirilmeye neredeyse yeni başlanmıştı. Musk ve grubunun önünde uzun bir yol vardı lakin Tesla, üst teknolojilere sahip araçların başını çekiyordu. Sonuçta Tesla arabaların, önündeki araçları, yayaları ya da bisikletli şoförleri tespit etme üzere özellikleri bulunuyordu ve bu da hem Tesla sahiplerinin hem de hayranlarının aklını başından alıyordu.
Birebir yıl içerisinde bir Tesla sahibi, aracının önünde duran kamyoneti tespit edememesi sonucunda kaza yaparak hayatını kaybetti. Soruşturmalar açıldı, ABD Ulusal Ulaşım Güvenliği Heyeti Tesla’yı suçladı lakin birebir vakitte şoförün 37 dakikalık sürüş boyunca direksiyonu yalnızca 25-30 saniyeliğine tuttuğu ortaya çıktı.
Bu olaydan sonra Elon Musk, Tesla model arabalara yeni bir özellik ekledi. Sistem, artık makul aralıklarla şoförün elinin direksiyonda olmasını isteyecekti ve aksi takdirde çalışmayı durduracaktı. Yani bizim, “adamlar ne hoş düşünmüş de eklemiş” diyeceğimiz bir özellik için, bir kişinin hayatını kaybetmesi gerekiyordu.
İnternete bağlanan her şey, bir gün ele geçirilebilir
Ben bir mühendis değilim lakin kolay bir mantıkla bile ilerleyen devirlerde araçlarda kullanılan yapay zekanın, önündeki cismi tanımlayabilmesi için internete bağlanıp araştırma yapacağını kestirim edebiliyorum.
Her gün onlarca hacklenme haberi alıyoruz. Kimi datalar bankanın elinden kayıp gidiyor, kimi uygulamalar hacklenerek en özel datalarımız bile öbür şahıslara para karşılığında satılıyor. Biz o bilgilerle ne yapıldığını bilmiyoruz, bilmediğimiz için de bizi çok rahatsız etmiyor. Lakin ya sürdüğümüz, elimizin ayağımızın altındaki otomobiller da bir gün hacklenirse?
Süratli ve Öfkeli serisinin sekizinci sinemasını izleyenler ne demek istediğimi anladı bile. İzlemeyenler için de kısa bir özet geçeyim. Bir yazılım sayesinde hem park halindeki hem de seyir halindeki bütün otomobiller hackleniyor. Otomobiller, şoförlerinin denetiminden büsbütün çıkıyor ve tek bir kişinin komutlarına bakıyor. Sonrası kaos zati.
Bu bize şimdilik çok uzak geliyor değil mi? Halbuki hiç de o denli değil. 2015 yılında güvenlik araştırmacıları Chris Valasek ve Charlie Miller, Jeep Cherokee marka bir arabaya uzaktan bağlanıp aracı ele geçirdiler. Aracın klimalarını, gaz ve fren pedallarını hatta camlarını bile denetim etmeyi başardılar. Valasek ve Miller, tüm bunları belli bir güvenlik tedbiri aldıktan sonra yaptı. Üstteki görüntüde ikilinin yaptığı şeyleri izleyebilirsiniz. Tıpkı şeyin öteki bir şoföre, berbat niyetli hackerlar tarafından yapılmayacağından emin olamamız, bizi otonom araçlardan soğutmaya yetiyor.
Araçlarda kullanılan yapay zeka, şimdilik o kadar zeki görünmüyor
Otonom araçları otonom yapan şey, sahip oldukları yapay zekadır. Bu yapay zeka, gücünü insan beynini taklit etmek emeliyle yüzlerce milyon makine tahsili algoritmalarından ve derin hudut ağlarından alıyor. Bildiğiniz üzere bu hudut ağlarında, bizim bilgisayarlarda görmeye alışkın olduğumuz “şu olursa şunu yap” üzere komutlar bulunmuyor.
Bunun yerine, yapay zeka gördüğü bir şeyi tanımlamak için ona tanıtılan milyonlarca bilgiyi taramaya başlıyor ve bu bilgilerin ortasında ayıklama yaparak objeleri tanımlayabiliyor. Yani bu yazılım yapay zekaya diyor ki bak bu otomobil, bu yol tabelası bu da insan. Bu fotoğraflarda bu insan ve objelerin milyonlarca örneği. Yapay zeka bu algoritmadan yola çıkarak gördüğü objeleri tarama yaparak tanımlıyor. Natürel yapay zekayı milyonlarca örneğe sahip olsa bile kandırmak mümkün değil mi? Elbette mümkün.
2017 yılında Washington Üniversitesi’nden araştırmacılar, yol tabelalarının üzerine çeşitli stickerlar yapıştırarak otonom aracı kandırmayı başarıyor. Tabelada yazılan şey STOP, fakat araştırmacılar bu tabirin altına ve üstüne Love, Hate sözleri eklediği için araç ne yapması gerektiğine karar veremiyor. Esasen bilim insanları, üreticilere araçlarda kullanılan yapay zekayı ezber üzerine değil, öğrenme üzerine tasarlayın diye tavsiyede bulunuyor.
Sonuçta yapay zekanın insanı yalnızca fotoğraflardan gördüğü üzere tanımlaması, otonom aracı bir oldukça eksik kılacaktır. Yapay zekanın birebir vakitte insan davranışınlarının nasıl olduğunu öğrenmesi, üzerine sticker yapıştırılan tabelanın hala tabela olduğundan emin olması gerekiyor.
Sürüş asistanlarını çok yanlış anlamış olabilir miyiz?
Hatırlayacağınız üzere yazımın başında artık birçok otomobilde gördüğümüz şerit takip asistanı, sürat sınırlayıcı ve acil durum freni üzere birçok özellikten bahsetmiştim. Fark ettiyseniz bu çeşit özellikler, şoförün vazifesini devralması için değil yardımcı olması için tasarlanmış. Zati bu çeşit özelliklerin bir ortada olduğu güvenlik paketlerine de çoğunlukla sürüş asistanı paketi ismi veriliyor.
Bu çeşit özellikler, hayat kurtarıcı niteliği taşıyor. Her gün haberlerde can kaybına yol açan trafik kazalarını izliyoruz. Kimi kör nokta yüzünden çaprazındaki aracı göremeyip kusurlu bir biçimde şerit değiştirdiği için, kimi yorgunluktan reflekslerini yitirdiği için kimi de tehlike anında ne yapacağını bilmediği için hayatını kaybediyor. Sürüş asistanı kategorisi ismi altında tanıştığımız tüm bu özellikler, bu cins kazaların önlenmesini hedefliyor. Örneğin üstteki görüntüde, Mercedes S serisinin sahip olduğu güvenlik tedbirlerinin ne kadar başarılı olduğunu görebilirsiniz.
Burada şoförlerin düştüğü en büyük kusur, denetimi büsbütün bu özelliklerin eline bırakmak. Zira o özellikler devre dışı kaldığı vakit, hem kendinizin hem de yanınızdakilerin hayatı yeniden sizin kararlarına, hareketlerinize bağlı oluyor. Araç nasıl olsa kendi takip aralığını ayarlayabiliyor, ben biraz telefonla ilgileneyim demek, o teknolojiye haddinden fazla güvenmek manasına geliyor.
Otonom araçlar gelişimlerini tamamlandığı anda insan şoförlerden daha inançlı olacaktır
Buraya kadar benim otonom araçlara karşı olduğumu düşünerek gelmiş olabilirsiniz. Halbuki ben tam karşıtını düşünüyorum fakat yalnızca teknolojinin bu bahiste biraz daha vakit gereksinimi olduğuna inanıyorum. Sonuçta fabrikada üretim bandına geçen robotların yanılgısız bir halde çalıştığına tanıklık ettiğimiz bir periyottan geçiyoruz. Neden birebiri otomobiller için de geçerli olmasın?
Otonom araçların önünde daha çok uzun bir vakit var. Büyük ihtimalle birinci olarak Tesla’nın kusur yapmayan, tam otonom teknolojisine tanıklık edeceğiz. Eminim ki otonom araçların güvenilirliği ispatlandığı anda insanlardan çok daha sağlam olacaktır. Sonuçta yapay zeka otomobil kullanırken arkadaşına ileti atmakla uğraşmaz, trafikteyken Twitter’da neler dönüyor diye merak etmez, alkollü içecek de tüketemez.
